Άρθρο γνώμης της Ιόλης Χριστοπούλου για τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να διέπουν τον σχεδιασμό σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο για την αξιοποίηση των ευκαιριών χρηματοδότησης που η Ελλάδα έχει στη διάθεση της το επόμενο διάστημα, για τον πράσινο μετασχηματισμό όλων των τομέων της οικονομίας αλλά και κάθε γωνιάς της χώρας, ενισχύοντας τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο capital.gr με τίτλο “Κλιματική ουδετεριότητα: Κλειδί η αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων” στις 9.7.2021. Ακολουθεί το πλήρες άρθρο:
Κλιματική ουδετερότητα: Κλειδί η αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων
Η προετοιμασία του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας των 30,5 δισ. ευρώ σχεδόν μονοπώλησε το ενδιαφέρον το τελευταίο διάστημα. Σε έναν βαθμό αυτό είναι αναμενόμενο. Πρόκειται για μία έκτακτη χρηματοδότηση ως απάντηση στη λαίλαπα της πανδημίας.
Όμως οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δεν είναι οι μόνοι που θα έχει στη διάθεση της η Ελλάδα, τα επόμενα χρόνια. Αναμένονται ακόμη 26,7 δισ. ευρώ για τα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, στα οποία περιλαμβάνονται πέρα από τους πόρους των Ταμείων Συνοχής, οι πόροι του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και εκείνοι του Ταμείου Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών, καθώς και 19 δισ. ευρώ από την Κοινή Γεωργική Πολιτική.
Συνδυαστικά, λοιπόν, περισσότερα από 70 δισ. θα διοχετευτούν στην ελληνική οικονομία από διαφορετικές πηγές. Σε κάθε μία αυτές, υπάρχουν ευκαιρίες υποστήριξης δράσεων για τον πράσινο μετασχηματισμό όλων των τομέων της οικονομίας αλλά και κάθε γωνιάς της χώρας, που αποτελεί το κρίσιμο ζητούμενο της εποχής μας στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Αρκεί να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος. Κλειδί σε αυτό θα είναι ο σωστός σχεδιασμός, η επίσημη έναρξη του οποίου σηματοδοτήθηκε από την πρόσφατη δημοσίευση των Κανονισμών των Ταμείων και την πολιτική συμφωνία για την Κοινή Γεωργική Πολιτική για την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων.
Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να διέπουν αυτόν τον σχεδιασμό:
* Ο συντονισμός μεταξύ των υπουργείων και των περιφερειών σε ό,τι αφορά τα τομεακά και τα περιφερειακά προγράμματα.
* Η συμπληρωματικότητα μεταξύ των διαφορετικών ευρωπαϊκών ταμείων, συμπεριλαμβανομένου του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, για την επίτευξη των καλύτερων συνολικών αποτελεσμάτων.
* Η εναρμόνιση των επενδύσεων που θα υλοποιηθούν με τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους της χώρας.
Μία χαρακτηριστική περίπτωση είναι η χρηματοδότηση δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αναβάθμισης, που ορθά αποτελούν ευρωπαϊκή και εθνική προτεραιότητα. Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προβλέπει 2,7 δισ. ευρώ για τέτοιες δράσεις. Μία μεγάλη, αλλά όχι επαρκής επένδυση, καθώς από μόνη της δεν μπορεί να καλύψει τους εθνικούς στόχους που έχουν τεθεί, οι οποίοι βάσει του εγκεκριμένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) απαιτούν επενδύσεις της τάξης των 11 δισ. ευρώ. Συνεπώς, πρέπει να διευκρινιστεί ποιες ανάγκες ακριβώς θα καλύψει το Ταμείο Ανάκαμψης, ποιες θα καλυφθούν από το τομεακό πρόγραμμα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και ποιες από τα Περιφερειακά Προγράμματα που τώρα ξεκινούν τον δικό τους προγραμματισμό. Επιπροσθέτως, ο προγραμματισμός αυτός πρέπει να γίνει λαμβάνοντας υπόψη ότι το ΕΣΕΚ βρίσκεται υπο-αναθεώρηση και άρα οι στόχοι θα αυξηθούν και μαζί και η ανάγκη για πόρους.
Ένα δεύτερο παράδειγμα στο οποίο αναδεικνύεται η ανάγκη για προσεκτική και συμπληρωματική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων είναι η ανάπτυξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων στις λιγνιτικές περιφέρειες της χώρας που έρχονται αντιμέτωπες με τις άμεσες οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες που δημιουργούνται ως αποτέλεσμα της ενεργειακής μετάβασης. Το Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, με κύρια πηγή χρηματοδότησης το ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, προβλέπει μαζί με την εθνική συμμετοχή, επενδύσεις ύψους 1,6 δισ. ευρώ, οι οποίες θα κατανεμηθούν μεταξύ πέντε περιοχών (Δυτική Μακεδονία, Αρκαδία, Νότιο και Βόρειο Αιγαίο και Κρήτη), ενώ ορισμένοι πρόσθετοι πόροι για την αποκατάσταση μέρους των λιγνιτικών πεδίων θα προέλθουν από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το μέγεθος όμως της πρόκλησης του μετασχηματισμού των τοπικών οικονομιών, είναι πολύ μεγαλύτερο και θα απαιτηθούν επιπλέον πόροι από τα υπόλοιπα προγράμματα. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης, ο αγροδιατροφικός τομέας προκρίνεται ως κεντρικός αναπτυξιακός πυλώνας για τις λιγνιτικές περιφέρειες. Άρα, θα πρέπει μέσω του Στρατηγικού Σχεδίου για την Κοινή Γεωργική Πολιτική 2023-2027 να προβλεφθεί χρηματοδότηση για προώθηση της βιώσιμης γεωργίας ειδικά σε αυτές τις περιφέρειες. Επιπλέον πόροι θα πρέπει να αναζητηθούν στοχευμένα από τα υπόλοιπα τομεακά προγράμματα και συμπληρωματικά από τα περιφερειακά προγράμματα, ώστε οι επενδύσεις να “κουμπώσουν” μεταξύ τους διαμορφώνοντας ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο για τις περιφέρειες αυτές.
Μία τρίτη περίπτωση στην οποία ο συντονισμός μεταξύ διαφορετικών υπουργείων και των περιφερειών για την αξιοποίηση διαφορετικών πηγών χρηματοδότησης είναι κομβικής σημασίας αφορά τη “βαριά” βιομηχανία της χώρας, δηλαδή του τουριστικού προϊόντος. Ένα από τα πιο πιεστικά διδάγματα της πανδημίας είναι η βαρύτητα που δίνουν πλέον οι επισκέπτες στην περιβαλλοντική διάσταση όταν κάνουν τις επιλογές τους. Γι’ αυτό δεν αρκεί μόνο η περιβαλλοντική και ενεργειακή αναβάθμιση μεμονωμένων τουριστικών μονάδων, ή μόνο η ενθάρρυνση ανάπτυξης νέων επιχειρήσεων για δραστηριοποίηση σε νέες θεματικές, όπως ο τουρισμός υπαίθρου, ο αγροτουρισμός ή ο καταδυτικός τουρισμός, ή μόνο η διαμόρφωση πράσινων υποδομών από την τοπική αυτοδιοίκηση, όπως η δημιουργία σταθμών φόρτισης ηλεκτροκίνητων οχημάτων. Απαιτείται ο συνδυασμός όλων αυτών βάσει ενός ενιαίου σχεδίου που θα αξιοποιήσει τους πόρους από διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης που θα υποστηρίξει τη μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο βιώσιμου τουρισμού.
Οι τρεις αυτές περιπτώσεις είναι ενδεικτικές ότι κανένα ταμείο από μόνο του δεν αρκεί και τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ανάγκη για προσεκτικό σχεδιασμό για να αντιμετωπίσουμε τις τεράστιες προκλήσεις που σχετίζονται με την πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα.
Σημείωση:
Το άρθρο εντάσσεται στο έργο «Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις για ένα βιώσιμο μέλλον» που υλοποιεί το Green Tank με τη συγχρηματοδότηση του Cyclades Preservation Fund, του Ionian Environmental Foundation και του Ιδρύματος Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου.
Διαβάστε την πλήρη έκθεση του Green Tank με τίτλο “Ευκαιρίες χρηματοδότησης για ένα βιώσιμο μέλλον κατά την περίοδο 2021-2027“.
