ΚΟΙΝΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ των οργανώσεων MedINA, Πίνδος Περιβαλλοντική, The Green Tank, EuroNatur, Riverwatch
Αθήνα, 28 Νοεμβρίου 2023 – Ένα σημαντικό βήμα ολοκληρώθηκε σήμερα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τον χαρακτηρισμό τμήματος της λεκάνης απορροής του διασυνοριακού ποταμού Αώου στην ελληνική πλευρά των συνόρων ως Προστατευόμενου Φυσικού Σχηματισμού και Προστατευόμενου Τοπίου. Ο χαρακτηρισμός καλύπτει το τμήμα εκείνο που μέχρι σήμερα βρισκόταν εκτός προστασίας, από τα όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έως τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας.
Η σημερινή ημέρα αποτελεί ένα σημαντικό επίτευγμα τόσο για τη διεθνή συμμαχία «Save the Blue Heart of Europe» όσο και για έναν μεγάλο αριθμό ακτιβιστών και ερευνητών, που αγωνίζονται εδώ και δεκαετίες για τη διατήρηση ενός από τους τελευταίους μεγάλους και ελεύθερης ροής ποταμούς στην Ευρώπη. Μετά τον χαρακτηρισμό του Αλβανικού τμήματος του Αώου (Vjosa) ως Εθνικό Πάρκο τον Μάρτιο του 2023, οι συντονισμένες και πολυετείς προσπάθειες των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών MedINA, Πίνδος Περιβαλλοντική, The Green Tank, EuroNatur, Riverwatch, EcoAlbania, IUCN και πολλών ακόμη συνεργατών από την Ελλάδα και το εξωτερικό συνέβαλαν προς αυτή την κατεύθυνση και έτσι, πλέον, με απόφαση των ελληνικών αρχών, η λεκάνη απορροής του ποταμού Αώου προστατεύεται θεσμικά στο σύνολό της.
Ο χαρακτηρισμός της περιοχής ως Προστατευόμενου Φυσικού Σχηματισμού και Προστατευόμενου Τοπίου είναι το πρώτο βήμα. Επόμενο βήμα για να εξασφαλιστεί η θεσμική προστασία είναι η έκδοση σχετικής απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με την οποία θα τεθούν ειδικοί όροι και περιορισμοί για την άσκηση δραστηριοτήτων στην περιοχή. Αυτή η κίνηση λειτουργεί ως ασπίδα για την άμεση διασφάλιση της ελεύθερης ροής τμημάτων των κύριων ποταμών και παραποτάμων του υδρογραφικού δικτύου του Αώου και βάζει τα θεμέλια για την ολοκληρωμένη διατήρηση και διαχείριση της λεκάνης απορροής του ποταμού, όμως δεν είναι αρκετή για την πλήρη προστασία της.
Η πλήρης προστασία του Αώου θα διασφαλιστεί με την αναβάθμιση της προστασίας της περιοχής σε Εθνικό Πάρκο, μέσω της επέκτασης των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου προς τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας. Έτσι, η λεκάνη απορροής του ποταμού θα ενταχθεί σε ένα ενιαίο καθεστώς προστασίας και στη συνέχεια θα μπορεί να ενωθεί με το γειτονικό Εθνικό Πάρκο Vjosa προκειμένου να θεσπιστεί το πρώτο Διασυνοριακό Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη, Αώος/Vjosa.
Η Αλεξάνδρα Παππά, Υπεύθυνη Προγραμμάτων για το Νερό του MedINA, ανέφερε: «Χρειάζεται τώρα αυτή η γενναία απόφαση του ΥΠΕΝ να αποκλείσει συγκεκριμένες περιοχές από τη χωροθέτηση δεκάδων Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ), που σχεδιάζονται σήμερα στη λεκάνη απορροής του ποταμού Αώου και δη στην υπολεκάνη του ποταμού Σαραντάπορου, που δεν καλυπτόταν μέχρι σήμερα από κανένα καθεστώς προστασίας. Από εδώ και πέρα, η Ελλάδα μαζί με την Αλβανία έχουν έναν πρωτοποριακό ρόλο να παίξουν στη νέα προσέγγιση για την προστασία των εσωτερικών υδάτων παγκοσμίως, κατά την οποία οι ελεύθερης ροής ποταμοί τοποθετούνται στο επίκεντρο και δεν αποτελούν απλώς μέρος χερσαίων προστατευόμενων περιοχών».
Με τη σειρά του, ο Πρόεδρος της Πίνδου Περιβαλλοντικής, Ιωάννης Βραζιτούλης, υπογράμμισε: «Η απόφαση αυτή του ΥΠΕΝ είναι μία πρώτη ουσιαστική εξέλιξη. Ο Αώος αποκτά ένα σημαντικό δίχτυ προστασίας σε περιοχές που μέχρι σήμερα ήταν απροστάτευτες. Με τις τεκμηριωμένες επιστημονικές θέσεις του Μετσόβιου Κέντρου Διεπιστημονικής Έρευνας του ΕΜΠ, του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και άλλων επιστημόνων, αλλά και τη συμβολή των κινημάτων των πολιτών, όπως του ‘Protect Aoos’, που εδώ και πολλά χρόνια αγωνίζονται για την προστασία του ποταμού, η Πολιτεία αναγνωρίζει την ταυτότητα ενός οικοσυστήματος και τη δυναμική ενός τοπίου, που συνδέεται με τη γειτονική χώρα, την Αλβανία».
«Με την απόφαση για τον χαρακτηρισμό του ως Προστατευόμενου Φυσικού Σχηματισμού συμπληρώθηκε ένα κομμάτι στο παζλ της προστασίας του Αώου εντός της ελληνικής επικράτειας. Η πολιτεία αξιοποίησε τις επιστημονικά τεκμηριωμένες προτάσεις και αφουγκράστηκε τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες, γνωρίζοντας την οικολογική αξία του ποταμού, συνδέουν την αναπτυξιακή τους προοπτική με τη διατήρησή του. Έτσι, έχουν τεθεί οι βάσεις για ένα ισχυρό ενιαίο καθεστώς προστασίας και ένα σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή που θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος», σημείωσε η Ιόλη Χριστοπούλου, Διευθύντρια πολιτικής στο Green Tank.
Από την μεριά της η Annette Spangenberg, Επικεφαλής του τμήματος Προστασίας Περιβάλλοντος του EuroNatur, δήλωσε: «Χαιρετίζουμε αυτή την κίνηση της Ελληνικής κυβέρνησης ως ορόσημο για την πλήρη προστασία του Αώου και της Vjosa. Τώρα, η Ελλάδα και η Αλβανία θα πρέπει να επιδιώξουν στενή συνεργασία για τη δημιουργία ενός διασυνοριακού Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού, ώστε να διασφαλιστεί πλήρως η οικολογική ακεραιότητα της κοινής λεκάνης απορροής του ποταμού Αώου/Vjosa».
Αντίστοιχα, ο Ulrich Eichelmann, Ιδρυτής του οργανισμού Riverwatch είπε: «Η απόφαση αυτή είναι ένα ελπιδοφόρο βήμα. Ωστόσο, ο στόχος είναι να προστατευθεί ολόκληρο το ελεύθερης ροής δίκτυο του Αώου, συμπεριλαμβανομένων των παραποτάμων του, όπως ο Σαραντάπορος και τα ρέματά του, ως Εθνικό Πάρκο. Ένα διασυνοριακό Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού Αώου/Vjosa θα προστατεύσει ένα ολόκληρο σύστημα ποταμών. Αυτό θα είναι μοναδικό όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Θα αποτελέσει, επίσης, ένα υπέροχο παράδειγμα διακρατικής προστασίας της φύσης προς όφελος της φύσης και των ανθρώπων. Ενώστε τα ποτάμια!».
«Η προσπάθεια αυτή συμπίπτει με την πρόσφατη απόφαση της αλβανικής κυβέρνησης να ανακηρύξει την Vjosa και τους κύριους ελεύθερους παραποτάμους της σε Εθνικό Πάρκο της Αλβανίας. Καθώς τα ποτάμια δεν γνωρίζουν σύνορα, αυτό αποτελεί μια πραγματική ελπίδα για μια κοινή, μακροπρόθεσμη και αποτελεσματική διαχείριση του πρώτου Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού της Ευρώπης. Τέλος, υποστηρίζουμε την απόφαση αυτή, καθώς πιστεύουμε ότι μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για τη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων και στις δύο χώρες μας», ανέφερε ο Olsi Nika, Διευθυντής του EcoAlbania.
Τέλος, ο Andrej Sovinc, Διεθνής Συντονιστής του Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού Vjosa, υποστήριξε: «Η προστασία ολόκληρου του συστήματος του κύριου ρου και των παραποτάμων του Αώου/Vjosa αποτελεί βασικό στοιχείο για τη διατήρηση του τελευταίου αδιατάρακτου μεγάλου ποταμού σε αυτό το τμήμα της Ευρώπης. Με τη θεσμοθέτηση της προστατευόμενης περιοχής, η Ελλάδα έχει κάνει το πρώτο βήμα, συντασσόμενη με έναν αυξανόμενο αριθμό ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Αλβανίας, που βλέπουν τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος – ενός ποταμού χωρίς τεχνητά εμπόδια – τόσο ως προσπάθεια διατήρησης της φύσης, αλλά και ως αναπτυξιακή ευκαιρία για τις τοπικές κοινότητες και στις δύο πλευρές των συνόρων».
Επιπλέον πληροφορίες:
– Η απόφαση χαρακτηρισμού είναι η υπ’αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΔ ΦΠΒ/115155/3787 απόφαση του Γενικού Διευθυντή Περιβαλλοντικής Πολιτικής του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΦΕΚ 6679/27-11-2023). Με βάση την πιο πρόσφατη τροποποίηση του Ν.4685/2020 (άρθρο 178, Ν.5037/2023), μετά την απόφαση χαρακτηρισμού μίας περιοχής ως προστατευόμενου τοπίου και φυσικού σχηματισμού από το αρμόδιο όργανο του ΥΠΕΝ, απαιτείται απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στην οποία προβλέπονται όροι και περιορισμοί στις δραστηριότητες που ασκούνται εντός του προστατευόμενου τοπίου και φυσικού σχηματισμού. Ο χαρακτηρισμός ενός Εθνικού Πάρκου είναι μία διακριτή διαδικασία, η οποία προϋποθέτει την εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ).
– Αυτή την περίοδο εκπονούνται οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες για όλες τις περιοχές Natura 2000 της Ελλάδας και για τα υφιστάμενα Εθνικά Πάρκα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι οργανώσεις της εκστρατείας «Save the Blue Heart of Europe» έχουν συμμετάσχει στη διαβούλευση της ΕΠΜ 11α: Περιοχές Natura 2000 των Περιφερειακών Ενοτήτων Θεσπρωτίας, Ιωαννίνων και Γρεβενών – Ανατολικό Τμήμα, καταθέτοντας σχόλια, ώστε η εν λόγω περιοχή να ενταχθεί στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου: https://ypen.gov.gr/diavouleusi/forums/forum/dimosia-diavoyleysi-toy-ergoy-ekponisi-eidikon-perivallontikon-meleton-syntaxi-proedrikon-diatagmaton-prostasias-kai-schedion-diacheirisis-gia-tis-perioches-toy-diktyoy-natura-2000/epm-11a-perioches-natura-2000-ton-perifereiakon-enotiton-thesprotias-ioanninon-kai-grevenon/
– Αώος/Vjosa: Ο ποταμός Αώος/Vjosa είναι ένας από τους τελευταίους μεγάλους ελεύθερης ροής ποταμούς της Ευρώπης εκτός των Σκανδιναβικών χωρών. Ρέει από τα βουνά της Πίνδου στην Ελλάδα, όπου ονομάζεται Αώος, μέχρι την Αδριατική θάλασσα στην Αλβανία, όπου ονομάζεται Vjosa, για 270 συνεχόμενα χιλιόμετρα. Μαζί με τους παραποτάμους του, ο Αώος/Vjosa αποτελεί ένα οικοσύστημα με πλούσια βιοποικιλότητα εθνικής και παγκόσμιας σημασίας.
– Στις 15 Μαρτίου 2023, το Αλβανικό τμήμα του ποταμού ανακηρύχθηκε «Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού», λαμβάνοντας τον τίτλο του πρώτου Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη – όπου η ελεύθερη και άγρια ροή των ποταμών και των ρεμάτων τοποθετούνται πλέον στο επίκεντρο των πολιτικών προστασίας. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Εθνικό Πάρκο Vjosa: https://www.vjosanationalpark.al/ & https://med-ina.org/el/vjosanationalparkgr/ & https://www.iucn.org/press-release/202303/vjosa-one-our-last-wild-rivers-becomes-europes-first-wild-river-national-park
– Τα ποτάμια είναι οι πιο απειλούμενοι τύποι οικοτόπων παγκοσμίως. Μόνο στην Ευρώπη, οι ποταμοί κατακερματίζονται από 1 εκατομμύρια τεχνητά εμπόδια (κυρίως διευθετήσεις ποταμών και φράγματα). Έτσι, από το 1970 έως σήμερα, οι πληθυσμοί των μεταναστευτικών ειδών ψαριών γλυκού νερού έχουν μειωθεί κατά 93%.
– Η εκστρατεία «Save the Blue Heart of Europe» έχει ως στόχο την προστασία των ποταμών υψηλής φυσικής αξίας στα Βαλκάνια, οι οποίοι απειλούνται από περισσότερα από 3.400 υδροηλεκτρικά έργα. Η εκστρατεία συντονίζεται από τις διεθνείς ΜΚΟ Riverwatch και EuroNatur και υλοποιείται από κοινού με οργανώσεις-εταίρους στις βαλκανικές χώρες. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διεθνή εκστρατεία «Save the Blue Heart of Europe»: https://balkanrivers.net/en.
– Την ανάγκη διατήρησης του Αώου/Vjosa και της θεσμικής προστασίας ολόκληρου του υδρογραφικού του δικτύου σε διασυνοριακό επίπεδο τεκμηρίωσε σε επιστημονικές μελέτες και η Διεθνής Ένωση Διατήρησης της Φύσης (IUCN). Περισσότερα σχετικά με τα αποτελέσματα των μελετών της IUCN και τις προτάσεις θεσμικής προστασίας του ποταμού προς τις ελληνικές και αλβανικές αρχές: https://portals.iucn.org/library/node/51377 & https://portals.iucn.org/library/node/49471
Στοιχεία επικοινωνίας εκπροσώπων των οργανισμών:
Αλεξάνδρα Παππά – MedINA, alexandra@med-ina.org, Τηλ: +30 6943892985
Τόνια Γαλάνη – Πίνδος Περιβαλλοντική, pinper@otenet.gr. Τηλ: +30 6974394339
Ιόλη Χριστοπούλου – The Green Tank, info@thegreentank.gr, Τηλ. +30 6937935031
Anika Konsek – EuroNatur, anika.konsek@euronatur.org, Τηλ: +49 7732 9272
Ivana Milakovic – Riverwatch, ivana.milakovic@riverwatch.eu, Τηλ: +43 650 4544784
Besjana Guri – EcoAlbania, b.guri@ecoalbania.org, Τηλ: +35 569 295 4214
