H COP28 τον Δεκέμβριο του 2023 στο Ντουμπάι ήταν καθοριστική για την ενεργειακή μετάβαση στη Βόρεια Μακεδονία. Η χώρα εγκαινίασε στην COP28 την επενδυτική της πλατφόρμα για τη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση και δεσμεύτηκε στην απεξάρτηση από τον λιγνίτη έως το 2030, την εγκατάσταση 1.7 GW Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), την ενίσχυση των υποδομών δικτύου και αποθήκευσης ενέργειας, καθώς και τη δίκαιη μετάβαση.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) υποστηρίζει την κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας στην ανάπτυξη της επενδυτικής πλατφόρμας και έχει αναλάβει να συντονίσει τους διεθνείς εταίρους σχετικά. Η επίτευξη των στόχων που τέθηκαν απαιτούν σημαντικές επενδύσεις σε ΑΠΕ, δίκτυα, υποδομές αποθήκευσης ενέργειας και στήριξη των τοπικών κοινωνιών που εκτιμάται ότι θα ανέλθουν σε €3 δισ. έως το 2030. Αυτά αναμένεται να προκύψουν, πρωτίστως, από τον ιδιωτικό τομέα, και κυρίως μέσω της άρσης περιορισμών της αγοράς, διευκολύνοντας έτσι την ανάπτυξη των ΑΠΕ μέσω ανταγωνιστικών διαδικασιών.
Επίσης, η επενδυτική πλατφόρμα συνεργάζεται στενά με το Ταμείο Επενδύσεων για το Κλίμα (Climate Investment Funds), ένα πολυμερές ταμείο για το κλίμα που παρέχει χρηματοδότηση χαμηλού κόστους σε περισσότερες από 70 αναπτυσσόμενες χώρες, το οποίο θα συμβάλει με $85 εκατ. σε επιχορηγήσεις και χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους για τις περιοχές που επηρεάζονται από την απολιγνιτοποίηση. Τον Μάρτιο του 2024 το διοικητικό συμβούλιο του Ταμείου Επενδύσεων για το Κλίμα ενέκρινε το εν λόγω επενδυτικό σχέδιο.
Το επενδυτικό σχέδιο Accelerating Coal Transition (ACT) της Βόρειας Μακεδονίας θα στηρίξει τη Βόρεια Μακεδονία στην επιτάχυνση της απόσυρσης 824 MW των σταθμών λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής Bitola και Oslomei. Επίσης, περιοχές εξόρυξης άνθρακα συνολικής έκτασης 2.707 εκταρίων θα ανακτηθούν, θα αποκατασταθούν ή θα αναδασωθούν.
Σε πλήρη εφαρμογή, το επενδυτικό σχέδιο αναμένεται να ενεργοποιήσει περί τα $591 εκατ. με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), τον Όμιλο της Παγκόσμιας Τράπεζας και τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα έως το 2030. Η εν λόγω χρηματοδότηση αναμένεται να οδηγήσει στην εγκατάσταση 400 MW επιπλέον ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και 100MW αποθήκευσης ενέργειας, συμβάλλοντας στην ενεργειακή ασφάλεια. Η χώρα θα επενδύσει στο ανθρώπινο κεφάλαιο και σε ένα βιώσιμο μοντέλο διαβίωσης που θα επιδιώξει τη βελτίωση των δεξιοτήτων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, ώστε να διασφαλίσει μια δίκαιη μετάβαση. Οι άμεσοι δικαιούχοι εκτιμάται ότι θα ανέλθουν σε 3,000.
Η χρηματοδότηση των $85 εκατ. θα διατεθεί ως εξής:
- Απόσυρση περιουσιακών στοιχείων σχετικά με τον άνθρακα και ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ($56.8 εκατ.):
-
- $25.5 εκατ. για απόσυρση σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, αποκατάσταση ορυχείων και επαναχρησιμοποίηση,
- $1.8 εκατ. για ενίσχυση ΑΠΕ (κυρίως φωτοβολταϊκών) και εκπαίδευση σε περιοχές άνθρακα,
- $29.5 εκατ. για ενίσχυση του δικτύου, μπαταρίες, κατάρτιση
- Κοινωνικοοικονομική αναζωογόνηση των περιφερειών Pelagonija και νοτιοδυτικών περιοχών ($14 εκατ.):
-
- $4.65 εκατ. για ΜΜΕ (πρόγραμμα Green & Growth)
- $6 εκατ. για οικονομική αναζωογόνηση στις βιομηχανικές ζώνες
- $3.35 εκατ. για οικονομική αναζωογόνηση με άξονα το κλίμα (Climate-smart Economic Regeneration Program)
- Ενεργειακή απόδοση, καθαρή θέρμανση και αποκεντρωμένη παραγωγή ΑΠΕ ($14.2 εκατ.):
-
- $5.6 εκατ. για ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων που εξαρτώνται από τον άνθρακα με αποδοτικό και ευνοϊκό δανεισμό
- $8.6 εκατ. για υποστήριξη της ανάπτυξης έργων καθαρής ενέργειας από τις τοπικές κοινωνίες (Πρωτοβουλία EcoCommune).
Μπορείτε να βρείτε το πλήρες επενδυτικό σχέδιο ACT για τη Βόρεια Μακεδονία (στα αγγλικά) εδώ.
Σημείωση:
Η χρηματοδότηση από το Ταμείο Επενδύσεων για το Κλίμα (Climate Investment Funds), μέσω του επενδυτικού σχεδίου Accelerating Coal Transition (ACT), προσφέρει τόσο στο δημόσιο όσο και σε φορείς του ιδιωτικού τομέα μια ολιστική εργαλειοθήκη για την αντιμετώπιση τριών κρίσιμων προκλήσεων που συνδέονται με την απεξάρτηση από τον άνθρακα: διακυβέρνηση, ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές. Η Βόρεια Μακεδονία έχει επιλεγεί ως μια από τις χώρες για επενδύσεις ACT, μαζί με τη Νότια Αφρική, την Ινδονησία, τις Φιλιππίνες, την Ινδία και τη Δομινικανή Δημοκρατία.