Η υλοποίηση της πολιτικής για τη Δίκαιη Μετάβαση συνεχίζεται στην Ευρώπη, καθώς και η ανταλλαγή και ο συντονισμός μεταξύ των περιοχών έντασης άνθρακα.
Το 10ο Συνέδριο της Πλατφόρμας Δίκαιης Μετάβασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε υβριδικά στις 15 – 17 Οκτωβρίου 2024 επικεντρώθηκε περισσότερο από κάθε άλλη φορά σε εμβληματικά έργα ανά τις περιοχές σε μετάβαση. Βασικοί άξονες συζήτησης ήταν, επίσης, η προώθηση της ανταγωνιστικότητας στις περιοχές σε μετάβαση, καθώς και η παρουσίαση διαθέσιμων εργαλείων συμβουλευτικής για τις περιφέρειες. Ακόμα, ο 3ος Πυλώνας του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και η αξιοποίησή του, ο ρόλος των γυναικών στη Δίκαιη Μετάβαση και η αποκατάσταση των λιγνιτικών πεδίων αποτέλεσαν μέρος των συζητήσεων που διεξήχθησαν.
Το Συνέδριο «άνοιξε» για τελευταία φορά η Επίτροπος Περιφερειών, Elisa Ferreira. Αναφέρθηκε στην ισχυρή κοινότητα της Δίκαιης Μετάβασης που έχει δημιουργηθεί αυτά τα χρόνια, η οποία εκπαιδεύεται και στηρίζεται στη συνεργασία με στόχο να μεταμορφώσει τις τοπικές κοινωνίες στις περιοχές έντασης άνθρακα. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στα έργα ανά την Ευρώπη που υλοποιούνται με τη χρηματοδότηση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, τα οποία και παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου. Αναγνώρισε το μέγεθος της πρόκλησης για εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων στις παραδοσιακές βιομηχανίες, αλλά και την ανάγκη μιας από τα κάτω προσέγγισης, εσωτερικής οργάνωσης και πολυεπίπεδων συνεργασιών για να επιτύχει η μετάβαση.
Τα εμβληματικά έργα που παρουσιάστηκαν (μεταξύ άλλων και της Ελλάδας) ήταν:
- Κέντρο βιομηχανίας ηλεκτρονικών παιχνιδιών, Κροατία
- Κέντρο κυκλικής οικονομίας, έρευνας και ανάπτυξης, Τσεχία
- Γυναίκες και τεχνολογία, Ολλανδία
- Κέντρο ανάπτυξης, επίδειξης και κατάρτισης για τεχνολογίες χωρίς άνθρακα, Σλοβενία
- Αποκατάσταση Υγροτόπων, Ιρλανδία
- Γεωργική επιχείρηση με βάση την τύρφη, Φιλανδία
- Σύμπλεγμα ψηφιακών και πολυμεσικών θερμοκοιτίδων, Εσθονία
- Ευρωπαϊκό Κέντρο για την έρευνα για τη Δίκαιη Μετάβαση και τη μεταφορά γνώσης με βάση τον αντίκτυπο (JTC), Γερμανία
- Κέντρο Βιοοικονομίας 360ο, Ελλάδα
Παρουσιάστηκε, επίσης, η εξέλιξη των διαθέσιμων συμβουλευτικών εργαλείων που αποσκοπούν στη δημιουργία ικανοτήτων, στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, στην ανάπτυξη λύσεων και στην παροχή πρακτικής υποστήριξης από εμπειρογνώμονες στις περιφέρειες για την υλοποίηση των Εδαφικών Σχεδίων Δίκαιης Μετάβασης. Ειδικότερα:
- Η Πλατφόρμα Δίκαιης Μετάβασης αποτελεί ένα συμβουλευτικό εργαλείο για την αξιοποίηση των πόρων του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης. Βασικά εργαλεία για αυτόν τον σκοπό είναι: α) το JTP Groundwork, που στοχεύει στη δημιουργία ικανοτήτων στο πεδίο, β) το JTPeers, που φέρνει σε επαφή εμπειρογνώμονες και τοπικές κοινωνίες και ενισχύει την ανταλλαγή απόψεων και καλών πρακτικών μεταξύ τους και γ) το JTP Knowledge Hub, που παρέχει γνώση και τεκμηρίωση στις περιφέρειες σε μετάβαση.
- Το START παρέχει εξατομικευμένη βραχυχρόνια τεχνική υποστήριξη σε 31 λιγνιτικές περιοχές και 8 περιοχές εξόρυξης τύρφης και πετρελαίου για την ενδυνάμωση και την ανάπτυξη ικανοτήτων (ενδεικτικά: εργασία, απορρόφηση – διαχείριση πόρων, ανάπτυξη συνεργειών κά) σε τοπικό επίπεδο.
- Η πρωτοβουλία Cohesions for Transitions (C4T) για την υποστήριξη όσων εμπλέκονται στην εφαρμογή πολιτικών μετάβασης προς τη βιωσιμότητα μέσω των εργαλείων της πολιτικής συνοχής.
- Τα JASPERS & TARGET αποτελούν κοινές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υποστήριξη εθνικών Διαχειριστικών Αρχών, μεμονωμένων έργων, καθώς και για την ανάπτυξη ικανοτήτων (ενδεικτικά εργασία, απορρόφηση – διαχείριση πόρων, ανάπτυξη συνεργειών κά).
- Το Εργαλείο της Τεχνικής Βοήθειας είναι ένα ετήσιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα που παρέχει τεχνική βοήθεια για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων.
Ειδική συνεδρίαση αφιερώθηκε στις προσπάθειες των περιοχών σε μετάβαση να προωθήσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να προσελκύσουν νέες και «καθαρές» βιομηχανίες. Παρουσιάστηκαν τα εξής παραδείγματα:
- Το Κέντρο Καινοτομίας στην περιοχή Ústí της Τσεχίας το οποίο, αξιοποιώντας την υφιστάμενη βιομηχανική υποδομή και εμπειρία, στοχεύει να εδραιώσει τη συνεργασία μεταξύ βιομηχανίας και έρευνας, να προωθήσει την ανάπτυξη τοπικών spin-off εταιρειών και την προσέλκυση εργαζόμενων με υψηλά προσόντα.
- Οι προκλήσεις για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην περιοχή Asturias της Ισπανίας, οι οποίες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων στην περιοχή. Η περιφερειακή κυβέρνηση διοργανώνει ανοιχτό διάλογο προσαρμοσμένο στις ανάγκες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, διερευνά τη δημιουργία διακριτού ταμείου αφιερωμένου στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ θα διαθέσει μέρος των πόρων σε μεγάλες επιχειρήσεις εφόσον στα επιχειρηματικά τους σχέδια θα συμπεριλάβουν και τοπικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
- Το «πράσινο» παράδειγμα της περιοχής Västerbotten στη Σουηδία, όπου η διαθεσιμότητα γης και η πρόσβαση σε ενέργεια απαλλαγμένη από ορυκτά καύσιμα προσελκύει όλο και περισσότερους επενδυτές, και σε συνδυασμό με την υφιστάμενη βιομηχανική ζώνη (ξυλεία, μέταλλα, βιομηχανία ενέργειας) έχει οδηγήσει στη σημαντική μείωση της ανεργίας. Παρ’ όλα αυτά, η προσέλκυση εξειδικευμένων εργαζόμενων και νέων ανθρώπων στην περιοχή παραμένει πρόκληση.
- Η Κοιλάδα Net-Zero στην περιοχή της Λουσατίας στη Γερμανία, που στοχεύει στο να είναι η πρώτη στην Ευρώπη η οποία θα αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στο πλαίσιο του Net Zero Industry Act της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μετάβαση από μια περιοχή που ιστορικά παρήγαγε άνθρακα προς ένα κέντρο τοπικής, κλιματικά ουδέτερης βιομηχανίας.
Στο Συνέδριο, επίσης, παρουσιάστηκαν παραδείγματα από την Πολωνία για την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων σε αποκατεστημένα πρώην λιγνιτικά εδάφη, ενώ αναδείχθηκε και η σημασία του χωρικού σχεδιασμού και του στρατηγικού σχεδιασμού για την επιτυχία της μετάβασης. Τα προβλήματα που ανακύπτουν λόγω του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των εδαφών, αλλά και η μέριμνα που πρέπει να υπάρξει για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος και της υγείας στην περιοχή αποτέλεσαν θέμα συζήτησης.
Το Συνέδριο της Πλατφόρμας Δίκαιης Μετάβασης συνδιοργανώθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Περιφερειών (DG REGIO) και Ενέργειας (DG ENER) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Περισσότερα μπορείτε να βρείτε εδώ.