Είναι πολλά και ενδιαφέροντα τα διδάγματα μπορούν να αντληθούν από το παράδειγμα της Σλοβακίας και για τη χώρα μας σχετικά με τη συμμετοχή των πολιτών στον σχεδιασμό και τη διακυβέρνηση της μετάβασης.
Τον Σεπτέμβριο του 2017 η Katarína Macháčková, δήμαρχος της Prievidza, του οικονομικού και διοικητικού κέντρου της Upper Nitra στη δυτική Σλοβακία, διοργάνωσε ένα στρογγυλό τραπέζι για το μέλλον της περιοχής θέτοντας ανοιχτά το ζήτημα του μεταλιγνιτικού μέλλοντος της περιοχής. Ο τότε Πρωθυπουργός, ο Υπουργός Οικονομικών, καθώς και ειδικοί από το Υπουργείο Οικονομικών και Περιβάλλοντος απέρριψαν την πρόσκληση να συμμετάσχουν, καθώς την περίοδο εκείνη υποστήριζαν τη συνέχιση της λιγνιτικής δραστηριότητας στη βάση της διατήρησης των θέσεων εργασίας. Το ίδιο συνέβη και με την Hornonitrianske bane Prievidza (HBP), τη μεγαλύτερη σλοβακική εταιρεία λιγνίτη και κάτοχο των τοπικών ορυχείων, η οποία ισχυρίστηκε ότι οι αποφάσεις για το μέλλον του λιγνίτη στην περιοχή ήταν πολύ σοβαρές για να ληφθούν σε τοπικό επίπεδο.
Τον Ιανουάριο του 2018, η δήμαρχος Macháčková εκκίνησε μια συμμετοχική διαδικασία, για την κατάρτιση ενός σχεδίου δράσης για την μεταλιγνιτική ανάπτυξη της Upper Nitra. Η HPB αρνήθηκε εκ νέου να συμμετάσχει, στηρίζοντας την απόφασή της αυτή τη φορά στο γεγονός ότι αντίστοιχες διαπραγματεύσεις λάμβαναν χώρα υπό την αιγίδα της κυβέρνησης. Πράγματι, παρ’ όλο που, αρχικά, η κυβέρνηση τασσόταν ανοιχτά και σαφώς υπέρ του λιγνίτη, εκκίνησε τον δικό της διάλογο για το μέλλον της περιοχής τον Φεβρουάριο του 2018. Μέχρι τον Απρίλιο του 2018, οι δύο πρωτοβουλίες λειτουργούσαν εν παραλλήλω, εργαζόμενες διακριτά. Και ενώ οι ομάδες εργασίας που είχαν δημιουργηθεί από την τοπική αυτοδιοίκηση ήταν συμμετοχικές και ανοιχτές σε κάθε ενδιαφερόμενο, η δομή που είχε συστήσει η κυβέρνηση και η περιφέρεια περιοριζόταν σε κυβερνητικούς και επιχειρηματικούς δρώντες.
Η κοινωνία των πολιτών στην Upper Nitra πίεζε διαρκώς τόσο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όσο και τη σλοβακική κυβέρνηση να τροποποιήσει τις διαδικασίες, ώστε να γίνουν πιο αποδοτικές και συμμετοχικές. Η κυβέρνηση υπέκυψε τελικά στις πολιτικές πιέσεις και αποδέχτηκε ότι το σχέδιο δράσης που προετοιμαζόταν μέσω της τοπικής πρωτοβουλίας της δημάρχου της Prievidza θα ήταν εκείνο που θα εξελισσόταν στην αντίστοιχη εθνική στρατηγική για την Upper Nitra. Έτσι, τον Μάιο του 2018, οι δύο πρωτοβουλίες άρχισαν να συνεργάζονται.
Εν τέλει, τον Ιούλιο του 2019, η κυβέρνηση ενέκρινε το Σχέδιο Δράσης για τον Μετασχηματισμό της λιγνιτικής περιοχής της Upper Nitra, που βασίστηκε στην ευρεία συμμετοχή πολιτών, επιχειρηματιών και της κοινωνίας των πολιτών. Το Σχέδιο, μεταξύ άλλων, επιβεβαίωνε την απόρριψη νέου ορυχείου λιγνίτη στο Novaky, καθώς, επίσης, και την παύση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη μέχρι το 2023. Το Σχέδιο περιείχε όχι μόνο το όραμα για την περιοχή, αλλά και σειρά ιδεών για προγράμματα, τα οποία προτάθηκαν απευθείας από τους τοπικούς συμμετέχοντες. Όπως πολύ εύσχημα αποτυπώθηκε εντός του σχεδίου, οι κάτοικοι ζητούν μια «πιο ελκυστική και αυτάρκη περιοχή, όπου η οικονομία θα αναπτυχθεί σε συμβίωση με ένα καθαρό περιβάλλον και καλές οικονομικές συνδέσεις με άλλα οικονομικά κέντρα».
Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.
Περισσότερα για τη Δίκαιη Μετάβαση σε Ελλάδα και Ευρώπη μπορείτε να διαβάσετε στο πρώτο Ενημερωτικό Δελτίο για τη Δίκαιη Μετάβαση του Green Tank.
Στην έκθεση του Green Tank «Η διακυβέρνηση της Δίκαιης Μετάβασης στην Ελλάδα και την Ευρώπη» μπορείτε να βρείτε μια ανασκόπηση του ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου που διέπει τη διακυβέρνηση της Δίκαιης Μετάβασης, καλά παραδείγματα διακυβέρνησης από τρεις λιγνιτικές περιφέρειες της Ευρώπης στην Τσεχία, τη Σλοβακία και τη Γερμανία καθώς και τις προτάσεις μας για τη βελτίωση της διακυβέρνησης της Δίκαιης Μετάβασης στην Ελλάδα.