Άρθρο της Ιόλης Χριστοπούλου που παρουσιάζει τα οφέλη των λύσεων που βασίζονται στη φύση για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Εργληπτικόν Βήμα, έκδοση της Πανελλήνιας Ένωσης Συνδέσμων Εργοληπτών Δημοσίων Έργων, με τίτλο “Αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών με σύμμαχο τη φύση” στις 27/11/2021. Ακολουθεί το πλήρες άρθρο:
Αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών με σύμμαχο τη φύση
Η κλιματική κρίση είναι η νέα πραγματικότητα. Έχοντας αγνοήσει για χρόνια τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από έναν βαθμό κελσίου σε σύγκριση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα. Οι συνέπειες έχουν ήδη γίνει βίωμα για κάθε πολίτη σε κάθε περιοχή του πλανήτη. Έντονα ακραία καιρικά φαινόμενα, καύσωνες, πλημμύρες, ξηρασίες, κ.ο.κ. πληθαίνουν και πυκνώνουν με θλιβερές συνέπειες: απώλεια ζωών,καταστροφές σε περιουσίες και ζημιές σε παραγωγικές δραστηριότητες.
Σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα περιγράφει τη δεκαετία που διανύουμε ως την πλέον κρίσιμη ώστε να αποφύγουμε τα χειρότερα. Αν η αύξηση της θερμοκρασίας ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό κελσίου και τελικά φτάσει στους δύο ή,κατά τα δυσμενέστερα σενάρια, τους τρεις και πλέον βαθμούς κελσίου, τότε οι συνέπειες θα είναι ακόμα πιο ισχυρές και σε μεγάλο βαθμό «αχαρτογράφητες», όπως πρόσφατα τις περιέγραψε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας. Οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες καθώς μέχρι στιγμής οι δεσμεύσεις των χωρών που έχουν ανακοινωθεί εκτιμάται ότι θα οδηγήσουν σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,7 βαθμούς κελσίου. Στο μικρό χρονικό περιθώριο, συνεπώς, που απομένει ώστε να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας στο όριο του 1,5 βαθμού κελσίου, απαιτούνται γενναία μέτρα που θα οδηγήσουν σε απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και μηδενισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το αργότερο μέχρι το 2050.
Όμως, ακόμα κι όταν οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου μηδενιστούν, οι επιπτώσεις τηςαύξησης της θερμοκρασίας θα εξακολουθήσουν για δεκαετίες. Έτσι, παράλληλα με τα μέτρα για την αντιμετώπιση της σημερινής κλιματικής κρίσης, πρέπει να ληφθούν μέτρα για την προσαρμογή στη νέα κλιματική πραγματικότητα. Αυτή η ανάγκη αφορά ιδιαίτερα την Ελλάδα, καθώς η Μεσόγειος χαρακτηρίζεται ως μία από τις πλέον ευάλωτες περιοχές του πλανήτη. Οι μεταβολές που αναμένονται τα επόμενα χρόνια, περιλαμβάνουν αυξημένες θερμοκρασίες, παρατεταμένους καύσωνες, λιγότερη βροχόπτωση, αλλά παράλληλα περισσότερες ξαφνικές βροχές και περισσότερες πυρκαγιές.
Η χώρα έχει ήδη βιώσει τραγικά περιστατικά φυσικών καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στην κλιματική προσαρμογή και στην πρόληψη και τη διαχείριση των κινδύνων. Η δεξαμενή των εργαλείων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών περιλαμβάνει και τις λύσεις που βασίζονται στη φύση (nature-based solutions). Παρά τις μεγάλες δυνατότητες που προσφέρουν, οι προσεγγίσεις αυτές που βασίζονται στην προστασία και αποκατάσταση της φύσης δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς στη χώρα μας.
Ας εξετάσουμε ενδεικτικά την ανάγκη ενίσχυσης της αντιπλημμυρικής προστασίας. Στα μέτρα που συνήθως προτάσσονται περιλαμβάνονται τεχνικά έργα – γκρί – υποδομών, όπως κανάλια, φρεάτια, εγκιβωτισμοί ποταμών, διευθετήσεις ρεμάτων, φράγματα, κοκ. Η εναλλακτική προσέγγιση δίνει έμφαση στη διατήρηση των παρόχθιων εκτάσεων, των ρεμάτων και των υγροτόπων, με τη φυσική τους βλάστηση. Με αυτόν τον τρόπο αξιοποιούνται τα οικοσυστήματα ως φυσικές– πράσινες – υποδομές.
Οι λύσεις που βασίζονται στη φύση είναι επιπλέον και ιδιαίτερα αποδοτικές. Εκτιμάται ότι έχουν μικρότερο κόστος από τις τεχνικές λύσεις ενώ παρέχουν πολλαπλά οφέλη. Συνεχίζοντας στο ίδιο παράδειγμα της αποκατάστασης φυσικών πλημμυρικών εκτάσεων, μαζί με την αντιπλημμυρική αποκαθίσταται και η αντιδιαβρωτική προστασίατης εκάστοτε περιοχής. Επίσης ενισχύεται ο κύκλος του νερού και η ποσότητα και η ποιότητα των υδάτων και δίνεται η δυνατότητα για ανάκαμψη της φύσης, καθώς ζωτικός χώρος, που διαφορετικά υποβαθμίζεται ή καταστρέφεται, αφήνεται ελεύθερος σε είδη της χλωρίδας και της πανίδας. Παράλληλα, στις εκτάσεις αυτές είναι δυνατόν να αναπτυχθούν ορισμένες ήπιες δραστηριότητες, όπως είναι η βιώσιμη γεωργία και κτηνοτροφία, αλλά και να δημιουργηθούν δυνατότητες αναψυχής, προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.
Οι λύσεις αυτέςκερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος σε καίρια κείμενα πολιτικής. Αναφέρονται ρητά στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που αποτελεί την νέα αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με ορίζοντα το 2050. Έχουν επίσης συμπεριληφθεί στις προβλέψεις του νέου Ευρωπαϊκού Κλιματικού Νόμου, στις προτεραιότητες της νέας Στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)για τη Βιοποικιλότητα καθώς και εκείνης για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Πιο πρόσφατα, συμπεριλήφθηκαν στα συμπεράσματα της συνόδου των G20 στη Ρώμη.
Ίσως όμως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για την αναγνώριση της συμβολής των λύσεων που βασίζονται στη φύσης είναι η στοχευμένη χρηματοδότηση τους από διαφορετικά ευρωπαϊκά ταμεία, και κυρίως της Πολιτικής Συνοχήςκατά τη νέα χρηματοδοτική περίοδο 2021-2027. Μάλιστα η επένδυση σε αυτές θα συνδράμει στην επίτευξη της δέσμευσης για διοχέτευση 30% του συνολικού ευρωπαϊκού προϋπολογισμού ύψους 1,074 τρις ευρώ σε δράσεις για το κλίμα αλλά και της νέας δέσμευσης για διοχέτευση 7,5% του ετήσιου προϋπολογισμού από το 2024 και 10% από το 2026 για δράσεις για τη βιοποικιλότητα.
Ειδικά όσον αφορά στην Ελλάδα, οι λύσεις που είναι βασισμένες στη φύση εμπεριέχονται στις χρηματοδοτικές προβλέψεις του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, ύψους 26,1 δις ευρώ που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούλιο του 2021, ενώ έχουν ήδη συμπεριληφθεί σε ορισμένα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα που βρίσκονται σε τελική φάση επεξεργασίας πριν την οριστική τους υποβολή για έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, η ίδια η φύση μπορεί να είναι ένας πολύτιμος σύμμαχος μας. Όμως θα χρειαστεί πρώτα να επενδύσουμε εμείς στη δημιουργία των συνθηκών εκείνων ώστε οι λύσεις που βασίζονται στη φύση να μπορέσουν να αποδώσουν. Γνώση, τεχνικά μέσα, πολιτική κατεύθυνση και πόροι υπάρχουν. Αξίζει να το δοκιμάσουμε.
