Το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 ευκαιρία για ένα βιώσιμο μέλλον

Ομιλία της Ιόλης Χριστοπούλου με τίτλο «Η κρίσιμη δεκαετία – Χρηματοδοτήσεις για ένα βιώσιμο μέλλον» στο Εθνικό Αναπτυξιακό Συνέδριο για το ΕΣΠΑ 2021- 2027 την Παρασκευή 17 Ιανουαρίου 2020.

Μπορείτε να δείτε την ομιλία εδώ:

Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της ενότητας του συνεδρίου με θέμα «Πράσινη και ανθεκτική Ευρώπη με χαμηλές εκπομπές άνθρακα», όπου οι προσκεκλημένοι ομιλητές τοποθετήθηκαν γύρω από τις προκλήσεις της νέας δεκαετίας για την πράσινη ανάπτυξη, την ενέργεια, την κυκλική οικονομία, την περιβαλλοντική προστασία και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Το θέμα της ενότητας αντιστοιχεί στον ένα από τους πέντε στόχους της Πολιτικής Συνοχής για τη νέα προγραμματική περίοδο.

Η Ιόλη Χριστοπούλου επικεντρώθηκε στην κρισιμότητα της τρέχουσας δεκαετίας καθώς και σε προτάσεις για το πώς οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε ένα βιώσιμο μέλλον.

Συγκεκριμένα, τόνισε ότι ο αναγκαίος όρος για τη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5ο C και την ανάκαμψη του φυσικού περιβάλλοντος είναι η λήψη των σχετικών μέτρων με αίσθηση επείγοντος δηλαδή εντός της επόμενης δεκαετίας, και όχι να μετατεθούν σε κάποια άλλη μελλοντική στιγμή.

Για να επιτευχθούν οι στόχοι απαιτείται ο μετασχηματισμός όλων των τομέων και κλάδων της οικονομίας. Σε αυτή την κατεύθυνση οφείλουν να διοχετευθούν πόροι.

Η σύμπτωση της έναρξης του σχεδιασμού του νέου ΕΣΠΑ με την έναρξη της κρίσιμης δεκαετίας αποτελεί σημαντική ευκαιρία ώστε το πρώτο μετα-μνημονιακό αναπτυξιακό πακέτο να αποτελέσει τον βασικό μηχανισμό για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης που να συμβαδίζει με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Στην φάση του νέου σχεδιασμού για το ΕΣΠΑ, η Ελλάδα δεν ξεκινά ως ουραγός καθώς έχουν ήδη γίνει κάποια βήματα προόδου στην κατεύθυνση που θέτει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Ειδικότερα:

  1. Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί και υποστηρίζει τον ευρωπαϊκό στόχο κλιματικής ουδετερότητας το 2050. Ακόμη έχει δεσμευτεί, πλέον και μέσω του ΕΣΕΚ, για την πλήρη απολιγνιτοποίηση το 2023, με εξαίρεση δυστυχώς το «αγκάθι» της νέας λιγνιτικής μονάδας «Πτολεμαΐδα 5».
  2. Παράλληλα, έχει κινήσει τη διαδικασία της Δίκαιης Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών της χώρας. ‘Έχει ήδη θεσμοθετηθεί η οικονομική ενίσχυση των λιγνιτικών περιοχών με δημόσιους πόρους μέσω του Πράσινου Ταμείου, ενώ οι λιγνιτικές περιφέρειες συνεργάζονται με την Πλατφόρμα για τις λιγνιτικές περιφέρειες υπό μετάβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και έχουν ήδη ξεκινήσει να σχεδιάζουν το μετα-λιγνιτικό τους μέλλον.
  3. Στη φύση, οι περιοχές Natura 2000 καλύπτουν περίπου το 27.4% της χερσαίας έκτασης και το 19.6% της θαλάσσιας έκτασης, αρκετά ψηλότερα από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Tο ποσοστό αυτό είναι συμβατό με τον στόχο 30%, που προτείνεται να αποτελέσει έναν από τους νέους στόχους που θα περιλαμβάνει το νέο πλαίσιο διατήρησης της βιοποικιλότητας του ΟΗΕ για το 2030. Παράλληλα, έχει κατατεθεί έγκαιρα και αρκετά πριν την έναρξη της νέας προγραμματικής περιόδου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το σχέδιο Πλαισίου Δράσεων Προτεραιότητας, όπου καταγράφονται οι ανάγκες χρηματοδότησης.

Όσον αφορά στους νέους κανονισμούς και δεδομένου ότι οι διαπραγματεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί, η Ελλάδα πρέπει να υποστηρίξει πιο φιλόδοξους στόχους για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα καθώς και την πλήρη εξαίρεση από ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις επενδύσεων στα ορυκτά καύσιμα (συμπεριλαμβανομένου και του ορυκτού αερίου). Ειδικά για το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής η χρηματοδότηση δράσεων για το κλίμα μπορεί να φτάσει και το 40% του προϋπολογισμού τους, αντί του 30% και του 37% αντίστοιχα που προβλέπεται σήμερα. Επίσης η Ελλάδα θα πρέπει να υποστηρίξει την πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για δέσμευση του 10% του νέου προϋπολογισμού για τη βιοποικιλότητα.

Η Ελλάδα πρέπει επίσης να διεκδικήσει επιπλέον υποστήριξη για τις δεσμεύσεις που έχει ήδη λάβει. Στο πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητη η διεκδίκηση της σύνδεσης του στόχου απεξάρτησης των κρατών μελών από το κάρβουνο καθώς και η ταχύτητα της μετάβασης με τον τρόπο με τον οποίο κατανέμονται οι πόροι του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.

Για τα θέματα της φύσης, θα πρέπει το ύψος των πόρων που διοχετεύονται για τη βιοποικιλότητα να συνδεθεί με το πoσοσοτό κάλυψης του δικτύου Natura 2000.

Σε εθνικό επίπεδο όλες οι δράσεις πρέπει να είναι συμβατές με τo νέο πλαίσιο που θέτει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Οι στόχοι, οι προτεραιότητες και τα νέα έργα οφείλουν να τίθενται υπό το πρίσμα αυστηρών κλιματικών και περιβαλλοντικών κριτηρίων αλλά ταυτόχρονα να προσαρμόζονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιφέρειας. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στους κλάδους εκείνους που είναι οι πιο σημαντικοί για την εθνική οικονομία και έχουν ταυτόχρονα σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Πέρα από την ενέργεια, θα πρέπει το ΕΣΠΑ να ενισχύσει τη μετάβαση του τομέα του τουρισμού, των μεταφορών, και της γεωργίας (προφανώς και μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης) σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης.

Για την επίτευξη όλων των παραπάνω στόχων κρίσιμο στοιχείο είναι η συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων, τόσο στο επίπεδο του σχεδιασμού όσο και στη διακυβέρνηση και παρακολούθηση της προόδου υλοποίησης, ένα πεδίο στο οποίο η χώρα μας υστερεί διαχρονικό.

Τέλος, ένας ακόμα οριζόντιος στόχος για την Ελλάδα είναι ο σχεδιασμός να γίνεται με τρόπο που να ενθαρρύνει την εμπροσθοβαρή υλοποίηση των έργων και απορρόφηση των πόρων. Ο μετασχηματισμός πρέπει να ξεκινήσει ήδη από το 2021 και να έχει δώσει αποτελέσματα στην 1η φάση των 5 ετών. Μόνο έτσι δεν θα χαθεί η ευκαιρία που δίνει το νέο ΕΣΠΑ να χτίσουμε ένα πραγματικά βιώσιμο μέλλον.

Στην ενότητα, την οποία συντόνισε ο κ. Γ. Κρεμλής, Κύριος Σύμβουλος του Πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, κλίματος, περιβάλλοντος και κυκλικής οικονομίας τοποθετήκαν επίσης η κα Αλεξάνδρα Σδούκου, Γενική Γραμματέας Ενέργειας & Ορυκτών Πρώτων Υλών, ΥΠΕΝ και ο κ. Δημήτρης Κονταξής, Πρόεδρος Συνδέσμου Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων Ανακύκλωσης και Ενεργειακής Αξιοποίησης Αποβλήτων (ΣΕΠΑΝ).