Ομιλία της Ιόλης Χριστοπούλου στην εκδήλωση δημόσιου διαλόγου που οργάνωσε ο ΟΦΥΠΕΚΑ στο πλαίσιο του έργου Ιnterreg Europe ΙΝVALIS στις 22 Οκτωβρίου 2020.
Αφού παρουσίασε το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τα χωροκατακτητικά είδη, επεσήμανε τις καθυστερήσεις και τα κενά στην εφαρμογή του στη χώρα μας. Ειδικότερα η Ιόλη Χριστοπούλου παρουσίασε το τμήμα της ανάλυσης που ολοκληρώνει το Green Tank για την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα που αφορά στα ξενικά είδη. Η ανάλυση αυτή υλοποιείται στο πλαίσιο του έργου «Προτεραιότητα στη φύση».
Η Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και το πρώτο πενταετές Εθνικό Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνουν έναν γενικό στόχο, δύο ειδικούς στόχους και έξι δράσεις για τα χωροκατακτητικά είδη. Στην περίοδο από το 2014, που εγκρίθηκαν, μέχρι σήμερα έχει σημειωθεί μηδενική πρόοδος. ‘Ολοι οι δείκτες της ίδιας της Στρατηγικής λαμβάνουν μηδενικές τιμές, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες αρμόδιων υπηρεσιακών παραγόντων. Αναγνωρίζοντας τη συμβολή μεμονωμένων δράσεων που έχουν αναλάβει ερευνητικά κέντρα, ακαδημαϊκά ιδρύματα και περιβαλλοντικές οργανώσεις, σημείωσε ότι μέχρι πρότινος δεν υπήρχε κεντρικός συντονισμός ή αλληλο-ενημέρωση ώστε να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος τους.
Με αυτό το υπόβαθρο, η Ιόλη Χριστοπούλου εστίασε σε οκτώ +1 δέσμες αναγκών με τις αντίστοιχες προτάσεις που είναι απαραίτητες για μία πιο αποτελεσματική πολιτική της χώρας για τα χωροκατακτητικά ξενικά είδη. Οι προτάσεις αυτές βασίζονται στην ανάλυση του Green Tank καθώς και την ενσωμάτωση παρατηρήσεων που υποβλήθηκαν το προηγούμενο διάστημα στη διαβούλευση που οργάνωσε ο ΟΦΥΠΕΚΑ για το έργο INVALIS.
Οι 8 δέσμες είναι οι ακόλουθες:
1) Διαμόρφωση του εθνικού θεσμικού πλαισίου, με πρώτο βασικό βήμα την έγκριση της κοινής υπουργικής απόφασης για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κανονισμού 1143/2014. Στο πλαίσιο αυτό θα συνεισφέρουν και ειδικότερα θεσμικά πλαίσια, γι’ αυτό και είναι σημαντική, για παράδειγμα, η ολοκλήρωση των προεδρικών διαταγμάτων και σχεδίων διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών.
2) Ολοκλήρωση εθνικού σχεδιασμού με το ΥΠΕΝ να αναλαμβάνει τον κεντρικό συντονισμό και τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων των συναρμόδιων υπηρεσιών τόσο σε επίπεδο υπουργείων όσο και σε τοπικό επίπεδο διοίκησης (π.χ. αποκεντρωμένες διοικήσεις, περιφέρειες, δήμοι, μονάδες διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ). Επίσης, πρέπει να αναγνωριστεί η συμβολή ακαδημαϊκών, ερευνητικών, ιδιωτικών φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων.
3) Χάραξη εθνικής στρατηγικής με καθορισμό προτεραιοτήτων που πρέπει να ενσωματωθούν στο νέο εθνικό σχέδιο δράσης για τη βιοποικιλότητα. Επιπλέον, πρέπει να εξεταστεί και η εξειδίκευση προτεραιοτήτων ώστε η εθνική στρατηγική να καλύπτει συγκεκριμένες ανάγκες π.χ. σε περιφερειακό επίπεδο ειδικά στον νησιωτικό χώρο ή ανά πύλη και διαδρομή εισόδου.
4) Πέρα από το θεσμικό πλαίσιο, απαραίτητη είναι η διαμόρφωση και η ενεργοποίηση εθνικού μηχανισμού για τον έγκαιρο εντοπισμό χωροκατακτητικών ή υπόπτων προς εξάπλωση ειδών. Ως πρώτο βήμα απαιτείται η διαμόρφωση εθνικού καταλόγου χωροκατακτητικών ξενικών ειδών, με μία ιεράρχηση επικινδυνότητας, όπως και αντίστοιχα ιεράρχηση των πυλών και διαδρομών εισόδου τέτοιων ειδών στη χώρα μας.
5) Σε κάθε περίπτωση απαιτείται εγρήγορση από όλους τους εμπλεκόμενους, και για αυτό πρέπει να καταρτιστούν και να είναι εύκολα διαθέσιμοι εύληπτοι – εκλαϊκευμένοι οδηγοί αναγνώρισης ειδών καθώς και συστηματική και τακτική κατάρτιση αρμόδιων υπηρεσιών αλλά και επαγγελματικών φορέων (γεωπόνων, υπηρεσιών κήπου, υδατοκαλλιεργητών, κοκ).
6) Με δεδομένο ότι μετά την πρόληψη η επόμενη βασική ανάγκη είναι ο έλεγχος των χωροκατακτητικών ειδών, επισημάνθηκε ότι απαιτείται επικαιροποίηση νομοθεσίας ώστε να είναι ρητές και αυστηρές οι απαγορεύσεις εισαγωγής συγκεκριμένων ειδών, που έχουν χαρακτηριστεί ως χωροκατακτητικά στη χώρα μας. Πρόσθετα απαιτείται συστηματικότερος έλεγχος ειδικά στα πλοία που διέρχονται από το Σουέζ και καλύτερη διαχείριση του έρματος.
Κομβικής σημασίας κρίνεται και η κατάρτιση πρωτοκόλλων διαχείρισης των χωροκατακτητικών και ξενικών ειδών. Για την επιλογή των μέσων ελέγχου, περιλαμβανομένων χημικών ή μηχανικών, απαιτείται να αναπτυχθούν κριτήρια όπως η αποτελεσματικότητα, οι δυνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, και το κόστος, βάσει των οποίων να αξιολογούνται οι εναλλακτικές επιλογές. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται επιχειρησιακή επάρκεια όσων εμπλέκονται για να προβούν στις ενέργειες που απαιτούνται.
7) Η έβδομη ανάγκη αφορά στη δικτύωση, τη συνεργασία και την καλλιέργεια συνεργειών μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Προτείνεται η δημιουργία ενός δικτύου στο οποίο θα συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Επίσης ιδιαίτερα χρήσιμη είναι η συμμετοχή των αρμόδιων αρχών σε ευρωπαϊκές ομάδες εργασίας και διεθνή fora.
8) Η τελευταία αλλά καίριας σημασίας ανάγκη είναι αυτή της σταθερής, συστηματικής και αξιόπιστης ενημέρωσης με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, την πρόληψη του κινδύνου και την τόνωση της εγρήγορσης του εθνικού συστήματος:
8 +1) Αποκατάσταση: Το θέμα της αποκατάσταση σε περίπτωση ζημίας είναι, επίσης, σημαντικό. Ωστόσο, δεδομένων των κενών που έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής, φαντάζει δύσκολο.
Σημειώσεις:
Το έργο “Προτεραιότητα στη Φύση” υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης το Green Tank.
Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 12εκ, χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.
Περισσότερες πληροφορίες: www.activecitizensfund.gr
Περισσότερα για το Interreg Europe INVALIS μπορείτε να διαβάσετε στην ιστοσελίδα του έργου.
