Oργανώσεις, αρμόδιοι κρατικοί φορείς και οι τοπικές κοινωνίες έχουν αναλάβει ενεργό δράση για την προστασία του Αώου/Vjosa σε όλο το μήκος του, από τις πηγές του βορειοανατολικά του Μετσόβου μέχρι την άλλη πλευρά των συνόρων, στην Αλβανία. Πρόσφατα, η αλβανική πλευρά χαρακτήρισε τον Vjosa Φυσικό Πάρκο και τον Ιούνιο 2022 υπεγράφη Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ του Αλβανικού Υπουργείου Τουρισμού και Περιβάλλοντος και της Patagonia, ώστε ολόκληρος ο Vjosa και οι ελεύθερης ροής παραπόταμοί του να χαρακτηριστούν ως Εθνικό Πάρκο. Στην Ελλάδα, μεγάλο μέρος της λεκάνης απορροής του Αώου βρίσκεται εντός του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και επικαλύπτεται με 13 περιοχές Natura 2000. Όμως, υπάρχει και ένα τμήμα του ποταμού, από τα όρια του Εθνικού Πάρκου μέχρι τα σύνορα με την Αλβανία, και των παραποτάμων του, που είναι εκτός προστασίας, στην περιοχή Γράμμου – Κόνιτσας – Πωγωνίου.
Στο ρεπορτάζ της Μάχης Τράτσα που δημοσιεύτηκε 11 Δεκεμβρίου 2022 στο Βήμα της Κυριακής, ο Υφυπουργός Προστασίας του Περιβάλλοντος Γιώργος Αμυράς, δεσμεύτηκε ότι η ελληνική πλευρά θα χαρακτηρίσει αυτό το απροστάτευτο τμήμα του ποταμού «προστατευόμενο φυσικό σχηματισμό». Σύμφωνα με την ακριβή δήλωσή του: «ένα σημαντικό και ευαίσθητο τμήμα της λεκάνης απορροής του Αώου, μέσα στο οποίο περιλαμβάνονται τόσο το απροστάτευτο κομμάτι του ίδιου του ποταμού όσο και των παραποτάμων του, Σαραντάπορου και Βοϊδομάτη, σχεδιάζουμε να χαρακτηριστεί ως ‘προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός’ με καθορισμό όρων και περιορισμών για την προστασία και τη διατήρηση της φύσης της περιοχής».
Στο ίδιο ρεπορτάζ δηλώσεις της Ιόλης Χριστοπούλου, The Green Tank, Liz Drury, IUCN, Αλεξάνδρας Παππά, MedINA και Τόνιας Γαλάνη, Πίνδος Περιβαλλοντική επισημαίνουν την αποφασιστική παρέμβαση και τις προτάσεις οργανώσεων που συμμετέχουν την πρωτοβουλία «Σώζοντας τον τελευταίο ποταμό ελεύθερης ροής στην Ευρώπη: Αώος / Vjosa» ώστε να τεθούν οι βάσεις για τη δημιουργία του πρώτου διασυνοριακού πάρκου άγριου ποταμού στην Ευρώπη, με σημαντικά οφέλη για τη φύση και τις τοπικές κοινωνίες. Εξάλλου, το προηγούμενο διάστημα, οι συνεργαζόμενες φορείς της διεθνούς συμμαχίας στην Ελλάδα, έχουν καταθέσει τις προτάσεις τους στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, καθώς και στις περιφερειακές και τοπικές αρχές.
«Αν οι δεσμεύσεις της αλβανικής πλευράς γίνουν πράξη και η ελληνική πλευρά καταφέρει να καλύψει το δικό της κενό προστασίας, ο Αώος θα γίνει υπόδειγμα ποταμού ελεύθερης ροής, με πολλά οφέλη για τη φύση, τις τοπικές κοινωνίες και την ευρωπαϊκή πορεία προς την αποκατάσταση της φύσης», δήλωσε η Ιόλη Χριστοπούλου, The Green Tank.
«Ολοκληρώνουμε τις προτάσεις μας για τα τμήματα του Αώου στην Ελλάδα που παραμένουν απροστάτευτα. Οι μελέτες μας μέχρι στιγμής υποστηρίζουν σταθερά ότι πρόκειται για ένα σπάνιο ποτάμιο σύστημα με χαρακτηριστικά ανεκτίμητης αξίας, που χρήζει προστασίας», δήλωσε η Liz Drury, IUCN.
«Ο Αώος είναι σήμερα υγιής, παρόλες τις πιέσεις που δέχεται, και οι τοπικές κοινότητες συμβιώνουν αρμονικά μαζί του. Αν κατοχυρωθεί θεσμικά η προστασία του και στις δύο χώρες, θα έχει γίνει το πρώτο βήμα για τη διαφύλαξή του και για τις επόμενες γενιές», δήλωσε η Αλεξάνδρα Παππά, MedINA.
«Έχουμε ολοκληρώσει μελέτες που τεκμηριώνουν την ανάγκη προστασίας για το σύνολο του Αώου και καταλήγουν στην ανάγκη επέκτασης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου σε ολόκληρη τη λεκάνη απορροής του Αώου. Μία τέτοια προοπτική ανταποκρίνεται και στο τοπικό αίτημα για προστασία της περιοχής, ως προϋπόθεση βιώσιμης ανάπτυξης», δήλωσε η Τόνια Γαλάνη, Πίνδος Περιβαλλοντική.
Μετά τη δημοσίευση του ρεπορτάζ, σχολιάζοντας τη δέσμευση του Υπουργείου, αναφέρουν ότι τα μέτρα προστασίας που αναμένεται να ανακοινωθούν, είναι αναγκαίο να εξασφαλίζουν την ελεύθερη ροή του ποταμού χωρίς υδροηλεκτρικά ή άλλα έργα & τις προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής.
