Στις 22 Ιουνίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πολυαναμενόμενη πρόταση για τον κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης, φέρνοντας στο προσκήνιο ένα νομοθετικό πλαίσιο για την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων στην ΕΕ.
Με αυτήν την αφορμή, τo Institute for European Environmental Policy και το Green Tank παρουσίασαν την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε συνάντηση εργασίας με εμπλεκόμενους φορείς από την Ελλάδα και ειδικούς, μεταξύ των οποίων και μέλη του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Η συζήτηση ανέδειξε τις ήδη υπάρχουσες δυνατότητες στην Ελλάδα για την αποκατάσταση της φύσης καθώς και τις καλές πρακτικές, ενώ αναγνώρισε τα πλεονεκτήματα και τις προκλήσεις της νέας πρότασης σε εθνικό επίπεδο.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, η Ιόλη Χριστοπούλου, διευθύντρια πολιτικής στο Green Tank, έδωσε έμφαση στη σημασία της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που συνιστά την πρώτη ολοκληρωμένη νομοθετική πρωτοβουλία της ΕΕ σε διάστημα 30 ετών και την πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία στην ιστορία της για την αποκατάσταση της φύσης. Παρόλο που η φύση στην Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές απειλές και πιέσεις και είναι όλο και περισσότερο ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή, η χώρα μπορεί να έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ καθώς το φυσικό της περιβάλλον είναι σε καλύτερη κατάσταση από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ωστόσο, η Ιόλη Χριστοπούλου επεσήμανε πως στο παρελθόν η Ελλάδα είχε χαμηλές επιδόσεις στη νομοθεσία για τη φύση και θα χρειαστεί να ξεπεράσει αυτήν την πρόκληση στο μέλλον.
Τα κοινωνικο-οικονομικά πλεονεκτήματα της αποκατάστασης της φύσης στην Ελλάδα
Στη συνάντηση εργασίας που πραγματοποιήθηκε, η συζήτηση επικεντρώθηκε στο κείμενο πολιτικής του IEEP που ολοκληρώθηκε με τη συμβολή του Green Tank το οποίο τονίζει τα πλεονεκτήματα της αποκατάστασης της φύσης στην Ελλάδα. Τα βασικά σημεία παρουσιάστηκαν από την Gabrielle Aubert, αναλύτρια πολιτικής στην ομάδα Βιοποικιλότητας και Οικοσυστημάτων του IEEP. Η αποκατάσταση μπορεί να προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, την κλιματική προσαρμογή και τη μείωση του κινδύνου των καταστροφών (μειώνοντας τις συνέπειες απειλών, όπως οι πυρκαγιές στα δάση, οι πλημμύρες και οι υψηλές θερμοκρασίες). Επίσης, δημιουργεί θέσεις εργασίας και μπορεί να βελτιώσει τη φυσική και την ψυχική κατάσταση των ανθρώπων, καθώς θα έχουν πρόσβαση σε αποκατεστημένους πράσινους χώρους. Το σημείωμα δίνει παραδείγματα έργων και πρωτοβουλιών στην Ελλάδα που ήδη προσφέρουν αυτά τα πλεονεκτήματα.
Η πρόταση για έναν ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Αποκατάσταση της Φύσης
Κατά τη διάρκεια του συνάντησης εργασίας, η Άννα Χείλαρη από τη ΓΔ Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρουσίασε τον ευρωπαϊκό κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης ως απάντηση της Ευρωπαϊκή Ένωσης στην παγκόσμια κρίση βιοποικιλότητας καθώς και ως συστατικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της Στρατηγικής της ΕΕ για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030. Έκανε μια λεπτομερή επισκόπηση των κύριων διατάξεων της πρότασης, του γενικού στόχου και των στόχων για το 2030 έως το 2050, οι οποίοι, με την έγκριση του προτεινόμενου κανονισμού, θα καταστούν νομικά δεσμευτικοί. Περιέγραψε, επίσης, τα κύρια στοιχεία των εθνικών σχεδίων αποκατάστασης της φύσης που θα πρέπει να εκπονήσουν τα κράτη μέλη μετά την έγκριση του κανονισμού.
Μεταξύ των θεμάτων που προέκυψαν από τη συζήτηση ήταν η απόφαση της Επιτροπής να επιλέξει τον κανονισμό αντί της οδηγίας για τη νέα της πρόταση, επιλογή που επιτρέπει την ταχύτερη εφαρμογή και τη συγκρισιμότητα μεταξύ των κρατών μελών. Περαιτέρω διευκρινίσεις δόθηκαν επίσης σχετικά με το χρονοδιάγραμμα για την υιοθέτηση και την εφαρμογή του κανονισμού. Οι συμμετέχοντες σημείωσαν επίσης την ανάγκη καθοδήγησης από την Επιτροπή ως προς την υλοποίηση, ιδίως σε ό,τι αφορά την παρακολούθηση της προόδου.
Η εμπειρία της Ελλάδας από την αποκατάσταση της φύσης
Τρεις ειδικοί από την Ελλάδα παρουσίασαν τη δική τους εμπειρία από την αποκατάσταση της φύσης:
H Βασιλική Χρυσοπολίτου, υπεύθυνη ανάπτυξης συνεργασιών του ΕΚΒΥ, παρουσίασε καλές πρακτικές και διδάγματα από έργα αποκατάστασης υγροτόπων και δασών, τα οποία έχει εκπονήσει το ΕΚΒΥ στην πάροδο των χρόνων. Επεσήμανε συγκεκριμένες προκλήσεις και δυνατότητες που ανέδειξαν οι προσπάθειες αποκατάστασης στα διαφορετικά οικοσυστήματα.
Η Ευγενία Αποστολάκη, ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ παρουσίασε την εμπειρία της από το έργο LIFE TRANSFER στο πλαίσιο του οποίου πραγματοποιείται αποκατάσταση λιβαδιών στον Αμβρακικό κόλπο. Επισημαίνοντας τον χρόνο που απαιτείται ώστε τα θαλάσσια λιβάδια να καταστούν πλήρως λειτουργικά, τόνισε πως η προστασία τους και η αποτροπή της υποβάθμισής τους είναι κρίσιμα για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
Ο Ιωάννης Τσιριπίδης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ, διευκρίνισε τι σημαίνει αποκατάσταση της φύσης, επισημαίνοντας τα στοιχεία που θέλουν ιδιαίτερη προσοχή. Κατέληξε στο συμπέρασμα πως η αποκατάσταση των οικολογικών λειτουργιών είναι κλειδί για την αποτελεσματική αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος.
Κοινός τόπος όλων των παρουσιάσεων ήταν ότι τα έργα αποκατάστασης χρειάζονται σωστό σχεδιασμό των δράσεων αποκατάστασης, βασισμένο σε στέρεα επιστημονικά στοιχεία, συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών και διατομεακή συνεργασία.
Οι παρουσιάσεις της συνάντησης εργασίας, η ζωηρή συζήτηση που ακολούθησε και τα παραδείγματα που αναδεικνύονται στο κείμενο πολιτικής, αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα δεν ξεκινά από το μηδέν σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση. Υπάρχει δράση στο πεδίο, τα οφέλη έχουν μετρηθεί και τα διδάγματα διαμορφώνουν τα επόμενα βήματα.
Ωστόσο, είναι πλέον καιρός να ενταθούν αυτές οι προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο, ώστε να επιτευχθεί η αποκατάσταση μεγάλης κλίμακας που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης και την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων σε μεγάλη κλίμακα. Δεδομένου ότι τα σχέδια αποκατάστασης της φύσης δεν θα εγκριθούν τουλάχιστον μέχρι το 2026 και η προθεσμία για την πρώτη δέσμη στόχων έχει οριστεί για το 2030, τα κράτη μέλη έχουν στενά χρονικά περιθώρια για να επιτύχουν τους προτεινόμενους στόχους αποκατάστασης. Είναι σημαντικό να αρχίσουν άμεσα να υιοθετούν μέτρα αποκατάστασης και να υλοποιούν έργα για να επιτύχουν τον στόχο της αποκατάστασης του 30% των υποβαθμισμένων οικοτόπων του παραρτήματος Ι έως το 2030.
Περισσότερες πληροφορίες στο κείμενο πολιτικής «Socio-economic benefits of Nature Restoration in Greece» και την περίληψή του στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα.
Η συνάντηση εργασίας πραγματοποιήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. Οι παρουσιάσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκειά της είναι διαθέσιμες εδώ:
Ιόλη Χριστοπούλου (ελληνική γλώσσα)
Gabrielle Aubert (αγγλική γλώσσα)
Άννα Χείλαρη (ελληνική γλώσσα)
Βασιλική Χρυσοπολίτου (ελληνική γλώσσα)
