Στη διαδικτυακή εκδήλωση «Βιώσιμη Ανάπτυξη & Πράσινη Επιχειρηματικότητα» στη Δυτική Μακεδονία που διοργάνωσε ο Όμιλος Ενεργών Νέων Φλώρινας (ΟΕΝΕΦ) την Τετάρτη 3 Μαρτίου 2021 συμμετείχε ο Νίκος Μάντζαρης.
Στην εκδήλωση συμμετείχαν εκπρόσωποι θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δήμαρχοι, εκπρόσωποι της περιφερειακής αυτοδιοίκησης, εμπειρογνώμονες, εκπρόσωποι φορέων, και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και επιχειρηματιών, όπως επίσης και ο Υφυπουργός Εσωτερικών αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας-Θράκης κ. Σταύρος Καλαφάτης, ο Γενικός Γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή, κ. Παναγιώτης Σταμπουλίδης και ο Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής του ΣΔΑΜ, κ. Κωστής Μουσουρούλης.
Μπορείτε να παρακολουθήστε ολόκληρη την εκδήλωση εδώ.
Ακολουθούν τα βασικά σημεία της ομιλίας του Νίκου Μάντζαρη:
Θα ήθελα να ξεκινήσω από κάτι που θεωρώ θεμελιώδες: η Μετάβαση στη Δ. Μακεδονία, αν δεν είναι βιώσιμη, δεν θα προχωρήσει. Και άρα δεν θα είναι σε καμία περίπτωση Δίκαιη.
Η βιωσιμότητα δε, σε ό,τι αφορά το μέλλον της Δ. Μακεδονίας, δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Έχει τη βάση της στην νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας ή οποία δεν είναι απλά ένα σύνθημα αλλά η επίσημη νέα αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ ως το 2050. Ακρογωνιαίος λίθος αυτής της στρατηγικής είναι ο νέος Κανονισμός για τις Βιώσιμες Επενδύσεις, το λεγόμενο Sustainable Taxonomy Regulation. O Κανονισμός αυτός περιλαμβάνει τις δραστηριότητες εκείνες που θεωρούνται βιώσιμες και άρα είναι και θα παραμείνουν επιλέξιμες για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Οι άλλες δεν θα είναι.
Επί παραδείγματι, οι επενδύσεις σε νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένου του ορυκτού αερίου, ΔΕΝ θεωρούνται βιώσιμες. Αυτό έχει ένα πολύ συγκεκριμένο αντίκτυπο, ένα πολύ συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Αν επιλέξουμε τώρα να στραφούμε στο ορυκτό αέριο, η χρηματοδότηση δεν θα υπάρχει κι όταν η περαιτέρω αυστηροποίηση της κλιματικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας θα καταστήσει και το ορυκτό αέριο αντι-οικονομικό, πράγμα που είναι περισσότερο κοντά από όσο νομίζουμε, θα χρειαστεί να ξανα-αλλάξουμε. Μόνο που τότε δεν θα υπάρχουν οικονομικοί πόροι. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο η επιλογή της βιωσιμότητας ΤΩΡΑ, όπως αυτή ορίζεται στο Sustainable Taxonomy Regulation είναι μονόδρομος. Γι αυτό θεωρούμε ότι η συμβατότητα των επενδύσεων με τον Κανονισμό αυτό πρέπει να είναι το βασικότερο κριτήριο επιλογής των επενδύσεων που θα χρηματοδοτηθούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το Ταμείο Ανάκαμψης.
Ας γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι. Τι είναι βιώσιμο για τη Δ. Μακεδονία; Είναι ευχής έργο ότι υπάρχει ευρύτατη συναίνεση σε όλα τα επίπεδα ότι ο ενεργειακός χαρακτήρας της Δ. Μακεδονίας πρέπει να διατηρηθεί. Τι ακριβώς όμως μπορεί και πρέπει να γίνει στον τομέα της ενέργειας; Πέρα από το προφανές, δηλαδή τις ΑΠΕ, μια ιδέα με πολλές προοπτικές είναι η μετατροπή υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων σε μονάδες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από ΑΠΕ με τη μορφή θερμότητας ή απλούστερα μονάδες θερμικής αποθήκευσης.
Κι αυτό για μια σειρά από λόγους. Μια από τις λίγες ενεργειακές βεβαιότητες είναι ότι η Ελλάδα χρειάζεται νέες μονάδες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας που θα υποστηρίξουν τις μεγάλες διεισδύσεις ΑΠΕ στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής.
Η ιδέα της μετατροπής λιγνιτικών μονάδων πρώτον προσφέρει αυτή τη δυνατότητα και δεύτερον διατηρεί θέσεις εργασίας στις λιγνιτικές μονάδες, οι οποίες είναι του ίδιου χαρακτήρα με τις υφιστάμενες μόνο που είναι πλήρως βιώσιμες καθώς η παραγόμενη ενέργεια έχει μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οπότε και το ζήτημα της χρηματοδότησης από ευρωπαϊκούς πόρους είναι λυμένο.
Τρίτον, αυτού του είδους οι μετατροπές ΔΕΝ είναι χρονοβόρες όπως είναι για παράδειγμα η κατασκευή υποδομών αντλησιοταμίευσης που είναι σήμερα η πιο ώριμη τεχνολογία αποθήκευσης, πράγμα που θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που θα αντιμετωπίσει το ηλεκτρικό σύστημα λόγω της de facto εμπροσθοβαρούς απολιγνιτοποίησης.
Τέταρτον, μια τέτοια λύση μπορεί να βοηθήσει τα προβληματικά οικονομικά της ΔΕΗ, ιδιαίτερα μέσω συνεργασιών με εταιρίες όπως η RWE η οποία ήδη βρίσκεται στη Δ. Μακεδονία για να συν-επενδύσει με τη ΔΕΗ σε ΦΒ και η οποία RWE είναι μία από τις πρωτοπόρους σε αυτές τις τεχνολογίες θερμικής αποθήκευσης καθώς ήδη υλοποιεί προγράμματα μετατροπής δικών της λιγνιτικών μονάδων στη Γερμανία σε μονάδες θερμικής αποθήκευσης.
Έπειτα η Δ. Μακεδονία έχει ένα μεγάλο κοίτασμα προς εκμετάλλευση. Και δεν αναφέρομαι στον λιγνίτη. Είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και ειδικά στα κτίρια πολλά από τα οποία βρίσκονται σε πολύ χαμηλή ενεργειακή κλάση. Κι ενώ η ενίσχυση των ενεργειακών αναβαθμίσεων κατοικιών υπάρχει στο ΣΔΑΜ, δεν είναι στην έκταση που θα έπρεπε όχι μόνο για την εξοικονόμηση ενέργειας αυτή καθαευτή αλλά και για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τοπικά προστιθέμενης αξίας.
Τέλος, θα ήθελα να τονίσω και μια ιδιαίτερη διάσταση πράσινης επιχειρηματικότητας, αυτή στην οποία οι ίδιοι οι πολίτες γίνονται μικροί πράσινοι επιχειρηματίες. Αναφέρομαι στη συμμετοχή τους σε ενεργειακές κοινότητες που θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια μέσω ΑΠΕ. Με αυτόν τον τρόπο συμβάλλουν στην ανάπτυξη ΑΠΕ που είναι -και σωστά- κεντρικός πυλώνας της επόμενης μέρας στη Δ. Μακεδονία αλλά ταυτόχρονα αποκομίζουν και οφέλη οικονομικά.
Κι ενώ το θεσμικό πλαίσιο για ΕΚΟΙΝ υπάρχει και είναι καλό, οι ενεργειακές κοινότητες δεν αναφέρονται μέσα στο ΣΔΑΜ και το ΕΣΔΑΜ καθόλου. Από την άλλη υπάρχει ένα πολύ μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον από μεγάλες εταιρίες για ΑΠΕ στη Δ. Μακεδονία, μεταξύ άλλων και γιατί υπάρχει ηλεκτρικός χώρος. Αυτό είναι πάρα πολύ καλό μεν αλλά από την άλλη πρέπει να προβλεφθεί ΣΑΦΩΣ -και φυσικός και ηλεκτρικός- χώρος για ανάπτυξη πρωτοβουλιών πολιτών ή ΟΤΑ που αξιοποιούν το θεσμικό εργαλείο των ενεργειακών κοινοτήτων. Γι αυτό προτείνουμε να θεσπιστεί μια ελάχιστη ισχύς και μια ελάχιστη έκταση που θα αφιερωθεί σε τέτοιες πρωτοβουλίες πολιτών ή τοπικής αυτοδιοίκησης και δεν θα διατεθεί σε άλλες δραστηριότητες.
Τονίζω επίσης εδώ ότι οι ΕΚΟΙΝ δεν πρέπει να θεωρούνται απειλή για τις μεγάλες επενδύσεις. Μπορούν άνετα να συνεργαστούν όπως κατά κόρον γίνεται στην Ευρώπη όπου μια μεγάλη εταιρεία ΑΠΕ συνεργάζεται με μια ΕΚΟΙΝ για την ανάπτυξη ενός έργου ΑΠΕ. Προς αυτή την πολύ θετική κατεύθυνση κινείται και η δέσμευση του νέου προέδρου της ΔΕΗ να μετοχοποιήσει 5% των μεγάλων ΦΒ που θα κατασκευαστούν στη Δ. Μακεδονία ως το 2024 και να προσφέρει προς αγορά τις μετοχές αυτές στους πολίτες. Μιλάμε για πολύ εύλογες ετήσιες αποδόσεις της τάξης του 10%. Κάλλιστα αυτή η δέσμευση μπορεί να αξιοποιηθεί όχι μόνο από μεμονωμένους πολίτες από ολόκληρες ΕΚΟΙΝ οι οποίες θα χρησιμοποιούν τα έσοδα αυτά για να κάνουν άλλα πράσινα ενεργειακά έργα. Προτείνουμε λοιπόν αυτό που έκανε η ΔΕΗ να ενθαρρυνθεί από την πολιτεία με δημιουργία κινήτρων και για άλλες μεγάλες εταιρίες από την Ελλάδα ή την Ευρώπη να συνεργαστούν με παρόμοιο τρόπο με τοπικές ΕΚΟΙΝ.
Επίσης, είναι αναγκαίο να εκταμιευθούν γρήγορα οι πόροι που ήδη υπάρχον στο Πράσινο Ταμείο από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων CO2 του 2018 πλεον για τη δημιουργία ΕΚΟΙΝ στις λιγνιτικές περιοχές και μάλιστα να συμπληρωθούν από επιπλέον πόρους της ίδιας πηγής εσόδων του 2019 και του 2020.
Οι ΕΚΟΙΝ αντιπροσωπεύουν ένα εξαιρετικό εργαλείο για την εμπλοκή των πολιτών στην υπόθεση της ΔΜ και η εμπειρία από άλλες μεταβάσεις σε άλλες περιφέρειες της ΕΕ έχει δείξει ότι η συμμετοχή των πολιτών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση του έτσι κι αλλιώς δύσκολου εγχειρήματος της μετάβασης.
