Η Επιτροπή Παρακολούθησης του Προγράμματος «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση» (ΠΔΑΜ) 2021-2027 συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 18 Οκτωβρίου 2022, σηματοδοτώντας την έναρξη της φάσης υλοποίησης του σχεδίου για τη Δίκαιη Μετάβαση στην Ελλάδα.
Η Επιτροπή Παρακολούθησης συγκροτήθηκε με την με αρ. πρωτ. 84408/09.09.2022 Απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Ανάπτυξης & Επενδύσεων (ΦΕΚ 4757/Β/9.9.2022), και αποτελείται από 54 μέλη με δικαίωμα ψήφου και 23 χωρίς δικαίωμα ψήφου. Πρόεδρος της Επιτροπής Παρακολούθησης είναι ο κ. Πελοπίδας Καλλίρη, Διοικητής της Ειδικής Υπηρεσίας Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης. Το Green Tank συμμετέχει με δικαίωμα ψήφου στην Επιτροπή ως εκπρόσωπος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Το ΠΔΑΜ 2021 – 2027 και τα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης για τις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, Μεγαλόπολης και Νήσων Βορείου και Νότιου Αιγαίου που το συνοδεύουν εγκρίθηκαν στις 16 Ιουνίου 2022 και μάλιστα ήταν τα πρώτα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Έκτοτε η Ειδική Υπηρεσία ΔΑΜ και η Διαχειριστική Αρχή ΕΣΠΑ- ΔΑΜ, προχώρησαν στην πρώτη εξειδίκευση των δράσεων, τη διαμόρφωση της μεθοδολογίας και των κριτηρίων επιλογής των πράξεων της εξειδίκευσης και τον σχετικό προγραμματισμό των προσκλήσεων, τα οποία εισηγήθηκαν στην 1η Συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης ΠΔΑΜ 2021- 2027 στις 18 Οκτωβρίου 2022.
Η πρώτη εξειδίκευση περιλαμβάνει 11 δράσεις συνολικού προϋπολογισμού €161,5 εκ και η δημοσίευση των προσκλήσεων προγραμματίζεται για το 4ο τρίμηνο του 2022. Αυτές αφορούν την Προτεραιότητα 1 – Ενίσχυση και Προώθηση Επιχειρηματικότητας, όπου περιλαμβάνονται 4 δράσεις, συνολικού προϋπολογισμού €40,8 εκ, την Προτεραιότητα 4 – Δίκαιη Εργασιακή Μετάβαση, όπου περιλαμβάνονται 3 δράσεις συνολικού προϋπολογισμού €88,2 εκ και την Προτεραιότητα 6 – Τεχνική Βοήθεια, όπου περιλαμβάνονται 4 δράσεις, συνολικού προϋπολογισμού €32,5 εκ. Τα παραπάνω εγκρίθηκαν από την Επιτροπή Παρακολούθησης.
Την έναρξη της συνεδρίασης της Επιτροπής κήρυξε ο Αναπληρωτής Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, αρμόδιος για θέματα ΔΑΜ, κ. Ν. Παπαθανάσης, ενώ παρευρέθηκαν και συμμετείχαν εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β΄ βαθμού των περιοχών σε μετάβαση, εκπρόσωποι των Πανεπιστημίων Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου, εκπρόσωποι οικονομικών και επαγγελματικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών καθώς και εκπρόσωποι αρμόδιων διοικητικών φορέων.
Στην 1η αυτή συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης παρουσιάστηκε εκ νέου το ΠΔΑΜ, ενώ έγινε ενημέρωση για το πλάνο επικοινωνίας και προβολής του. Επίσης αναφέρθηκε ο ευρύτερος προγραμματισμός της επόμενης περιόδου, δηλαδή ποιες δράσεις προγραμματίζεται να προετοιμαστούν και να ωριμάσουν για την επόμενη φάση εξειδίκευσης εντός του έτους, όπως για παράδειγμα οι δράσεις των ενεργειακών κοινοτήτων, το τεχνολογικό πάρκο της Ζώνης Καινοτομίας και το έργο του Κόμβου Υδρογόνου. Ακολούθησε ενημέρωση για το πλαίσιο που διέπει τους Αναγκαίους Πρόσφορους Όρους και τις απαιτήσεις των Κανονισμών ως προς τα θέματα των αξιολογήσεων για την προγραμματική περίοδο 2021 – 2027 και αναφέρθηκαν τα σημαντικότερα στοιχεία που θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο σχέδιο αξιολόγησης του ΠΔΑΜ καθώς και τα σχετικά χρονικά ορόσημα για την κατάρτισή του. Οι δράσεις για την υποστήριξη των δικαιούχων μέσω του Προγράμματος Τεχνικής Βοήθειας, συνολικού προϋπολογισμού €100 εκ αποτέλεσαν διακριτό πεδίο συζήτησης, ενώ παρουσιάστηκε και το περιεχόμενο του Κανονισμού για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ+), και στις σχετικές δράσεις που υλοποιούνται από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης.
Στη συζήτηση που ακολούθησε, ο Νίκος Μάντζαρης, τόνισε πως είναι αναγκαίο να αποτελέσει άμεση προτεραιότητα η στήριξη των ενεργειακών κοινοτήτων κοινωφελούς σκοπού (δηλαδή ενεργειακές κοινότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από πολίτες ή/και ΟΤΑ) στις λιγνιτικές περιοχές γιατί είναι μεγάλη τόσο η ανάγκη για μείωση του ενεργειακού κόστους λόγω ενεργειακής κρίσης όσο και το ενδιαφέρον των πολιτών για ενεργειακές κοινότητες στις περιοχές αυτές. Για τον σκοπό αυτό πρότεινε άμεση ενεργοποίηση πόρων του Προγράμματος ΕΣΠΑ-ΔΑΜ για κάλυψη τμήματος του κόστους εγκατάστασης έργων ΑΠΕ από ενεργειακές κοινότητες αποκλειστικά κοινωφελούς σκοπού, καθώς και την άμεση χρηματοδότηση έργων ενίσχυσης του ηλεκτρικού δικτύου προκειμένου να υποδεχθούν τέτοια έργα. Επιπλέον, πρότεινε τη θέσπιση συγκεκριμένων δεικτών μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος για τις επενδύσεις της Προτεραιότητας 1 που αφορούν σε επιχειρήσεις στη λογική της κεντρικής στόχευσης του προγράμματος που είναι η συμβολή του στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας. Για την ενίσχυση των νέων, που αποτελούν εξ’ορισμού το μέλλον των λιγνιτικών περιοχών, πρότεινε τη θέσπιση ενός ειδικού δείκτη συγκράτησης της φυγής των νέων από τις λιγνιτικές περιοχές καθώς και τη δημιουργία ενός Ταμείου Νέων από τους υφιστάμενους εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους. Τέλος διατύπωσε ερωτήσεις σχετικά με τους λόγους που οδήγησαν στη μείωση των πόρων για την αποκατάσταση των λιγνιτικών εδαφών (από 300 εκατ. σε 200 εκατ. ευρώ), την επάρκειά τους για τον σκοπό αυτό καθώς και την πορεία εκπόνησης των ειδικών πολεοδομικών σχεδίων, τα οποία θα προσδιορίσουν τις χρήσεις γης και επομένως θα ορίσουν την έκταση και το είδος των αποκαταστάσεων που πρέπει να πραγματοποιηθούν. Η απάντηση που δόθηκε αφορούσε μόνο στο χαμηλότερο ύψος των διαθέσιμων πόρων, το οποίο εξηγήθηκε στη βάση της μικρότερης έκτασης που τελικά μεταβιβάστηκε στο δημόσιο από τη ΔΕΗ.
