Στις 29 Σεπτεμβρίου 2021, ο Νίκος Μάντζαρης συμμετείχε διαδικτυακά στο «Εθνικό Συνέδριο για τη Δίκαιη Μετάβαση» στο Μαυροβούνιο, που διοργάνωσε η ΜΚΟ Eco-Team. Εκπρόσωποι των εθνικών αρχών (Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης, Υπουργείο Κεφαλαιακών Επενδύσεων, Δήμος Pljevlja), Ευρωπαϊκών οργανισμών (Ευρωπαϊκή Ένωση, Ενεργειακή Κοινότητα) και άλλων δεξαμενών σκέψης και ΜΚΟ (Περιφέρειες άνθρακα σε μετάβαση στα Δυτικά Βαλκάνια και την Ουκρανία, Κέντρο για τη Μελέτη της Δημοκρατίας, CEE Bankwatch Network) συμμετείχαν επίσης στο συνέδριο.
Ο Νίκος Μάντζαρης μίλησε για την εμπειρία της Δίκαιης Μετάβασης στην Ελλάδα και τα διδάγματα που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για το Μαυροβούνιο. Τονίζοντας την ιστορική σημασία της απόφασης του 2019 για την απολιγνιτοποίηση, παρείχε μια σύντομη περιγραφή των πρόσφατων εξελίξεων της Δίκαιης Μετάβασης στην Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, σημείωσε ότι η ανακοίνωση για απολιγνιτοποίηση, ακολούθησε μια μακρά περίοδο επιζήμιων καθυστερήσεων σχετικών με την ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας. Οι καθυστερήσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα μεγάλες οικονομικές απώλειες για τη ΔΕΗ, καθώς και απώλεια πολύτιμου χρόνου για την προετοιμασία της μετάβασης, ειδικά στις δύο λιγνιτικές περιοχές της Ελλάδας – τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη – των οποίων οι οικονομίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από δραστηριότητες εξόρυξης και καύσης λιγνίτη. Εάν οι ελληνικές κυβερνήσεις αποφάσιζαν την απολιγνιτοποίηση αμέσως μετά τη Συμφωνία του Παρισιού και την προηγούμενη μεταρρύθμιση του ΣΕΔΕ της ΕΕ, όταν ήταν απολύτως προφανές ότι η λιγνιτική βιομηχανία της Ελλάδας που εκμεταλλεύεται τον φτωχότερο, μακράν, ποιοτικά λιγνίτη στην ΕΕ, δεν έχει μέλλον, οι λιγνιτικές περιοχές της Ελλάδας θα βρίσκονταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση σήμερα.
Παρά τις καθυστερήσεις αυτές, υπήρξαν λίγοι φορείς, όπως οι δήμαρχοι και οι ΜΚΟ που είχαν ξεκινήσει τη δημόσια συζήτηση για την περίοδο μετά τον λιγνίτη, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία ενός Εθνικού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, το πρώτο στο είδος του σε κράτος μέλος της ΕΕ, πριν από την ίδρυση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης της ΕΕ. Στην πραγματικότητα, σημείωσε ότι οι ίδιοι παράγοντες είχαν επιδιώξει τη δημιουργία ενός Ταμείου της ΕΕ πριν από την τελική του ίδρυση το 2020.
Ως εκ τούτου, μπορούν να αντληθούν πολλά βασικά μηνύματα: η ανάγκη για έγκαιρο σχεδιασμό, εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης, αναζήτηση διαφοροποιημένων επενδυτικών ευκαιριών για τις τοπικές οικονομίες και συμμετοχικές διαδικασίες που να εμπλέκουν τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς – ειδικά δήμαρχους, και βασικούς παράγοντες όπως οι ΜΚΟ και οι δεξαμενές σκέψης.
