Η Ιωάννα Θεοδοσίου, συνεργάτιδα πολιτικής του Green Tank, συμμετείχε στην εκδήλωση Rethink! Φόρουμ Ιδεών – Μια πράσινη πυξίδα για την Ελλάδα: κοινωνία, οικονομία, οικολογία για την επέτειο των 10 χρόνων λειτουργίας του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ – Θεσσαλονίκη.
Με την εισήγησή της στη θεματική συνεδρία «Ανοίγοντας τον δρόμο για την ενεργειακή δημοκρατία», η Ιωάννα Θεοδοσίου παρουσίασε τους λόγους για τους οποίους οι Ενεργειακές Κοινότητες αποτελούν βασικό μοχλό για τη Δίκαιη Μετάβαση, ειδικά στις συνθήκες της ενεργειακής κρίσης που βιώνουμε σήμερα.
Απαντώντας αρχικά στα σενάρια αναβολής της πράσινης μετάβασης και επιστροφής στον λιγνίτη, αναφέρθηκε σε έρευνες και τάσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής που δείχνουν πως μια τέτοια επιλογή θα υπονόμευε σημαντικά τους κλιματικούς στόχους και το περιβάλλον και θα επιβάρυνε την οικονομία. Ειδικότερα αναφέρθηκε στην πρόσφατη ανάλυση του Green Tank για την ηλεκτροπαραγωγή στην Ελλάδα που έδειξε πως ακόμα και αν λειτουργήσουμε τις λιγνιτικές μονάδες στα νόμιμα όριά τους, δεν θα πετύχουν τη μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό ορυκτό αέριο που μπορεί να πετύχει ακόμα και ένα μετριοπαθές σενάριο διείσδυσης των ΑΠΕ. Την ίδια στιγμή, η χάραξη πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το REPowerEU, επιβεβαιώνουν την επιλογή στροφής στις ΑΠΕ και απομάκρυνσης από τον λιγνίτη. Εκτός αυτών, οι μακροχρόνιες καθυστερήσεις στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης στην Ευρώπη και την Ελλάδα, με ορατές επιπτώσεις για τον πλανήτη και τις τοπικές κοινωνίες, δεν αφήνουν πια κανένα περιθώριο αναβολής της πράσινης μετάβασης˙ αυτή είναι εξάλλου και η μόνη κατεύθυνση που μπορεί να μας οδηγήσει και στην ειρήνη, αν αναλογιστούμε πως ο ενεργειακός τομέας και η εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα έχουν ενισχύσει τις πολεμικές συγκρούσεις στα σύνορα της Ευρώπης.
Με αυτά τα δεδομένα, η Ιωάννα Θεοδοσίου εξήγησε τη συμβολή των Ενεργειακών Κοινοτήτων με αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αναδεικνύοντας όχι μόνο το ενεργειακό δυναμικό τους, αλλά κυρίως το κοινωνικό τους πρόσημο. Όπως επεσήμανε, για να είναι πετυχημένη η μετάβαση, έχει ανάγκη την ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και αυτό επιτυγχάνεται μεταξύ άλλων και μέσα από την αξιοποίηση των πόρων της μετάβασης προς όφελος της τοπικής κοινωνίας μέσα από τις Ενεργειακές Κοινότητες. Απέναντι στην μονοκαλλιέργεια γιγάντιων έργων ΑΠΕ, οι Ενεργειακές Κοινότητες προβάλλουν ένα μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, μικρότερης κλίμακας, προσαρμοσμένο στην τοπική ανάγκη και ανθρωποκεντρικό. Με άλλα λόγια, οι Ενεργειακές Κοινότητες εξασφαλίζουν την ενεργειακή μετάβαση με όρους ενεργειακής δημοκρατίας και ενισχύουν την αποκέντρωση των ενεργειακών πόρων.
Ωστόσο, οι Ενεργειακές Κοινότητες στην Ελλάδα σήμερα, αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα χρηματοδότησης, στα οποία προστίθενται η μη ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών οδηγιών, αλλά και η κατάχρηση του θεσμού από μερίδα της αγοράς, γεγονός που, όπως τόνισε η Ιωάννα Θεοδοσίου, έχει δυσφημίσει τις υγιείς και κυρίως μη κερδοσκοπικές προσπάθειες που γίνονται και έχουν μεγάλη αξία. Στη συζήτηση που ακολου΄θησε αναφέρθηκε, επίσης, σε συγκεκριμένες προτάσεις που θα ενισχύσουν τις Ενεργειακές Κοινότητες, εμπεδώνοντας τους όρους της ενεργειακής δημοκρατίας. Συνοπτικά:
- Σταθερό και σαφές θεσμικό πλαίσιο που θα εναρμονίζεται και θα ενσωματώνει τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις.
- Προστασία του θεσμού των ενεργειακών κοινοτήτων από αθέμιτο ανταγωνισμό και πρακτικές που δυσφημίζουν τη συμμετοχή των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση.
- Θέσπιση συγκεκριμένου ποσοτικού στόχου για την ανάπτυξη των ενεργειακών κοινοτήτων στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα που βρίσκεται σε αναθεώρηση.
- Δημιουργία αναπτυξιακού ταμείου (ή ενδιάμεσου φορέα) ειδικά για ενεργειακές κοινότητες
- Επιδότηση κόστους εγκατάστασης σε ενεργειακές κοινότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με στόχο την κάλυψη ιδίων ενεργειακών αναγκών. Αντίστοιχη πρόβλεψη υπάρχει στο Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης 2021-2027 για τις λιγνιτικές περιοχές και αυτό μπορεί να αποτελέσει καλή πρακτική και για την υπόλοιπη χώρα.
Δεδομένου ότι Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην ΕΕ που έχει εγκεκριμένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ) και Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΠΔΑΜ) για την περίοδο 2021-2027 και ότι οι πόροι της επόμενης περιόδου θα είναι επικεντρωμένοι στη δίκαιη μετάβαση, ανοίγεται μπροστά μας μια μοναδική ευκαιρία για τη δημιουργία ενός νέου ενεργειακού μοντέλου στη βάση των Ενεργειακών Κοινοτήτων που θα προωθεί την αλληλεγγύη, τη δικαιοσύνη, την ισότητα και τη δημοκρατία.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιουνίου 2022, στη Θεσσαλονίκη.
Στην ίδια θεματική συνεδρία συμμετείχαν ο Δημήτρης Κιτσικόπουλος, συνιδρυτής και αντιπρόεδρος της οργάνωσης Electra Energy, η Αλίς Κοροβέση, διευθύνουσα σύμβουλος του INZEB και αντιπρόεδρος της Ενεργειακής Κοινότητας WEnCoop, η Irene HongPing Shen, outreach coordinator, Trade Unions for Energy Democracy (TUED). Τη συζήτηση συντόνισε η δημοσιογράφος Αλεξία Καλαϊτζή.
