Άρθρο του Νίκου Μάντζαρη στο Capital.gr σχετικά με την ευκαιρία που παρουσιάζεται από την άνοδο των τιμών του διοξειδίου του άνθρακα για τη χρηματοδότηση της μετάβασης των λιγνιτικών περιοχές της χώρας αξιοποιώντας τα δημόσια έσοδα δημοπράτησης δικαιωμάτων εκπομπών CO2.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτα στο Capital.gr στις 7.4.2021 με τον τίτλο:
Χρηματιστήριο Ρύπων και Δίκαιη Μετάβαση
Ακολουθεί το πλήρες άρθρο
Οι τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στο χρηματιστήριο ρύπων καταρρίπτουν το ένα ιστορικό υψηλό μετά το άλλο, ξεπερνώντας πριν λίγες μέρες τα 43€/tn.
Η τάση αυτή δεν προβλέπεται να αντιστραφεί καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζεται να καταθέσει την πρότασή της για την αναθεώρηση της οδηγίας για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΕΔΕ). Προκειμένου το τελευταίο να εναρμονιστεί με τον αναθεωρημένο, πιο φιλόδοξο ευρωπαϊκό κλιματικό στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% το 2030 σε σχέση με το 1990, πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι οι δρομολογούμενες αλλαγές θα οδηγήσουν στην περαιτέρω ενίσχυση των τιμών CO2.
Δεν είναι διόλου τυχαίο λοιπόν ότι ο ΔΑΠΕΕΠ, που διαχειρίζεται τη συμμετοχή της Ελλάδας στην κοινή πλατφόρμα δημοπρασιών δικαιωμάτων CO2, πρόσφατα αναθεώρησε τις προβλέψεις του για την εξέλιξη των τιμών CO2 μέσα στο 2021 κατά 16% (από 32,22 σε 37,45 €/tn). Διεθνείς αναλυτές προβλέπουν ακόμα υψηλότερες τιμές για το 2021 (39,24 €/tn) με τις εκτιμήσεις αυτές μάλιστα να ανακοινώνονται στο τέλος Ιανουαρίου όταν η τιμή του δικαιώματος κυμαινόταν ακόμα σε επίπεδα χαμηλότερα των 34 €/tn.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τα δημόσια έσοδα από τη δημοπράτηση των 21.052.500 δικαιωμάτων CO2 που κατανεμήθηκαν στην Ελλάδα για το 2021 αναμένεται να κυμανθούν μεταξύ €788 εκ. και €826 εκ., μια αύξηση της τάξης του 56%-63% σε σχέση με τα €506 εκ. που εισέρρευσαν στα δημόσια ταμεία από την ίδια πηγή το 2020 και ενός παραπλήσιου ποσού το 2019.
Αυτή η εκτόξευση των δημοσίων εσόδων από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων CO2 προσφέρει μια μεγάλη ευκαιρία στην κυβέρνηση να ενισχύσει ουσιωδώς την υπο-χρηματοδοτούμενη ως τώρα Δίκαιη Μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών.
Κι αυτό μπορεί να γίνει με τρόπο που να ικανοποιούνται και άλλες βασικές χρηματοδοτικές ανάγκες. Ο Ειδικός Λογαριασμός ΑΠΕ, που αποτελεί εδώ και χρόνια τον βασικό αποδέκτη των δημοσίων εσόδων από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων CO2, προβλέπεται να είναι πλεονασματικός το 2021. Το πλεόνασμα δε, μπορεί να αποδειχθεί τελικά και αρκετά μεγαλύτερο αν οι εκτιμήσεις του ΔΑΠΕΕΠ για την εξέλιξη των τιμών CO2 μέσα στο 2021 αποδειχθούν συντηρητικές, όπως άλλωστε έχει συμβεί και στο παρελθόν.
Με περισσότερους, λοιπόν, διαθέσιμους πόρους, η ελληνική κυβέρνηση μπορεί το 2021 να δεσμεύσει για τις λιγνιτικές περιοχές το ίδιο μερίδιο – 6% – από τα έσοδα δημοπράτησης δικαιωμάτων CO2, που διέθεσε τόσο το 2018 όσο και το 2019. Έτσι, θα συνεισφέρει ένα ποσό της τάξης των €50 εκ. για την αντιμετώπιση των εκρηκτικών προκλήσεων που ήδη αντιμετωπίζουν η Κοζάνη, η Φλώρινα και η Μεγαλόπολη λόγω της απολιγνιτοποίησης, η ταχύτητα της οποίας ξεπερνά ακόμα και τις προβλέψεις του ΕΣΕΚ.
Η παγίωση μάλιστα αυτού του μέτρου για όλη την 4η φάση του ΕΣΕΔΕ (2021-2030), θα αποτελέσει ένα απαραίτητο συμπλήρωμα στο Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΠΔΑΜ) που σχεδιάζεται αυτή την περίοδο. Ο συνολικός προϋπολογισμός του ΠΔΑΜ ανέρχεται σήμερα σε μόλις €1,6 δις τα οποία θα προέλθουν από ευρωπαϊκούς πόρους (Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και την απαιτούμενη εθνική συγχρηματοδότηση σε ποσοστό 15%. Οι πόροι αυτοί δε, προορίζονται να καλύψουν τις ανάγκες μετάβασης όχι μόνο των λιγνιτικών περιοχών αλλά και των νησιών. Ωστόσο, ο μετασχηματισμός τοπικών οικονομιών που είναι τόσο βαθιά εξαρτημένες από τον λιγνίτη, όπως αναδεικνύουν οι σχετικές μελέτες του ΙΟΒΕ και του ΙΕΝΕ, απαιτούν ισχυρότερη οικονομική στήριξη. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι γειτονικές μας Βουλγαρία και Ρουμανία που ως τώρα δεν σχεδιάζουν καν την απεξάρτησή τους από λιγνίτη και λιθάνθρακα θα λάβουν αποκλειστικά και μόνο από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης σχεδόν €1,2 δις και €2 δις αντίστοιχα.
Η αφετηρία του προβλήματος υπο-χρηματοδότησης που έχει το ΠΔΑΜ βρίσκεται στην άδικη κατανομή των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ). Παρά την τεκμηριωμένη και γνησίως διακομματική προσπάθεια της Ελλάδας στις Βρυξέλλες, δεν κατέστη εφικτό να αλλάξουν τα άδικα κριτήρια κατανομής των πόρων του ΤΔΜ, με αποτέλεσμα στην Ελλάδα να αναλογεί ένα ποσό (€755 εκ. για την περίοδο 2021-2027) που είναι δυσανάλογα μικρό σε σχέση με το μέγεθος και τον επείγοντα χαρακτήρα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι λιγνιτικές περιοχές της χώρας.
Με αυτά τα τετελεσμένα από την Ευρώπη είναι αναγκαίο να αναζητηθούν πρόσθετες εναλλακτικές λύσεις στην Ελλάδα. Και μάλιστα σε βάθος χρόνου. Η διάθεση ενός παγίου ποσού, της τάξης των €50 εκ. ετησίως, από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων CO2 για τη Δίκαιη Μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών για όλη την περίοδο 2021-2030 θα συμπληρώσει την υφιστάμενη, ανεπαρκή χρηματοδότηση. Αν μάλιστα μια τέτοια απόφαση συνοδευτεί και από διακομματική συναίνεση, αντίστοιχη αυτής που παρατηρήθηκε κατά την πολύμηνη διεκδίκηση δικαιότερης κατανομής των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, είναι βέβαιο ότι θα ενισχυθεί το επενδυτικό κλίμα σε βάθος χρόνου συμβάλλοντας ουσιαστικά στη στροφή του παραγωγικού μοντέλου των λιγνιτικών περιοχών προς βιώσιμη κατεύθυνση.
Οι συνθήκες για την εφαρμογή του μέτρου το 2021 είναι εξαιρετικά ευνοϊκές. Θα γίνει η αρχή;
