Τα διδάγματα που αντλούνται από την Ελλάδα δείχνουν ότι η Δίκαιη Μετάβαση στα Δυτικά Βαλκάνια θα πρέπει πρώτα πάρει τη μορφή ενός συγκεκριμένου σχεδίου για τους πολίτες αυτών των περιοχών, το οποίο θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα χρησιμοποιεί ειδικά κονδύλια και θα ενισχύει τη συμμετοχή των πολιτών. Αυτό ήταν το βασικό μήνυμα του Νίκου Μάντζαρη στην ετήσια συνάντηση της Πρωτοβουλίας για τις Ανθρακικές Περιφέρειες σε Mετάβαση στα Δυτικά Βαλκάνια και την Ουκρανία που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες.
Αναφερόμενος σε δεδομένα για την εξέλιξη της ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα, ο Νίκος Μάντζαρης επεσήμανε ότι η σταδιακή κατάργηση του λιγνίτη είναι πράγματι εφικτή σε σύντομο χρονικό διάστημα, ιδίως όταν αποφασιστεί ένα οριστικό χρονοδιάγραμμα απανθρακοποίησης και κατοχυρωθεί στα επίσημα έγγραφα του σχεδιασμού, όπως το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΚΕ) ή Κλιματικός Νόμος. Όπως σημείωσε, από τον Σεπτέμβριο του 2019 που ανακοινώθηκε η απόφαση για την απολιγνιτοποίηση μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023, η λιγνιτική παραγωγή στην Ελλάδα έχει μειωθεί κατά σχεδόν 60%, ενώ η καθαρή ενέργεια – κυρίως η αιολική, τα φωτοβολταϊκά και σε μικρότερο βαθμό τα μεγάλα υδροηλεκτρικά – καλύπτουν ήδη περισσότερο από το 50% της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.
Αυτή η πορεία αντικατοπτρίζεται και στο τρέχον σχέδιο του ΕΣΕΚ, το οποίο θέτει ορισμένους φιλόδοξους στόχους: Το 82% της ηλεκτρικής ενέργειας θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2030, ενώ το ορυκτό αέριο θα αντιπροσωπεύει μόνο το 18% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Μια άλλη πολύ σημαντική πτυχή στο ΕΣΕΚ της Ελλάδας είναι ο αυξημένος ρόλος των υποδομών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.
Όσον αφορά την ίδια τη Δίκαιη Μετάβαση, η Ελλάδα ανέπτυξε πολύ γρήγορα ένα σχέδιο μετά την ανακοίνωση της απολιγνιτοποίησης, καθώς και κεφάλαια για την υλοποίησή του, μερικά από τα οποία προέρχονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Ταυτόχρονα, όμως, άστοχες και δαπανηρές επενδύσεις σε μια νέα λιγνιτική μονάδα καθώς και οι πολιτικές που κρατούν τη χώρα εγκλωβισμένη στη χρήση ορυκτών καυσίμων και ιδιαίτερα του ορυκτού αερίου, έφεραν στην επιφάνεια τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη του σχεδιασμού μιας μετάβασης από τον λιγνίτη απευθείας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την αποθήκευση χωρίς το ορυκτό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο.
Βασιζόμενος σε αυτή την εμπειρία, ο Νίκος Μάντζαρης πρότεινε ότι τα Δυτικά Βαλκάνια θα πρέπει να ξεκινήσουν το συντομότερο δυνατό τον σχεδιασμό τους για τη Δίκαιη Μετάβαση, να αναπτύξουν ένα ειδικό ταμείο για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιώντας έσοδα από πολιτικές τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, όπως αυτές που αναπτύσσονται σήμερα στα Δυτικά Βαλκάνια, και να καταστήσουν τον σχεδιασμό και αργότερα τη διαδικασία υλοποίησης όσο το δυνατόν πιο συμμετοχική, εμπλέκοντας τις τοπικές κοινότητες και τους εκπροσώπους τους στη λήψη αποφάσεων.
Στο πάνελ «Η Δίκαιη Μετάβαση ως δομικό στοιχείο μετασχηματισμού» συμμετείχαν επίσης οι:
- Branka Knežević, Υπουργείο Διεθνούς Εμπορίου και Οικονομικών Σχέσεων, Βοσνία – Ερζεγοβίνη
- Leonita Shabani-Mullarama, Υπουργείο Οικονομίας, Κόσοβο
- Aneta Kankaraš, Επικεφαλής του Γραφείου Βιώσιμης Ανάπτυξης, Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης του Μαυροβουνίου
- Oleksii Sobolev, Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομίας, Ουκρανία
- Viktor Berishaj, CAN Europe
Τη συζήτηση συντόνισε η Monika Figaj, Ειδική στα θέματα Κλίματος και Δίκαιης Μετάβασης, Energy Community Secretariat.
Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στο energy.ec.europa.eu
