Το Green Tank συνδιοργάνωσε ειδική συνεδρία για την «Κοινοτική ενέργεια και τη Δίκαιη Μετάβαση στις λιγνιτικές περιοχές» στο πλαίσιο του European Citizen Energy Academy (EUCENA) Summer School. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, η Ιωάννα Θεοδοσίου, συνεργάτιδα πολιτικής του Green Tank, συντόνισε τη συζήτηση και έκανε μια εισαγωγική παρουσίαση με τίτλο «Ο ρόλος της κοινοτικής ενέργειας στη Δίκαιη Μετάβαση: το παράδειγμα της Ελλάδας, προκλήσεις και προοπτικές». Η συνεδρία είχε στόχο να αντλήσει από την εμπειρία της Ελλάδας, ενσωματώνοντας στη συζήτηση για τη Δίκαιη Μετάβαση και την εμπειρία άλλων περιοχών, με τη συμμετοχή των ακόλουθων:
- Απόστολος Αγραφιώτης, Ενεργειακή Κοινότητα Κοζάνης, με θέμα «Ο ρόλος του δήμου Κοζάνης στην κοινοτική ενέργεια και τη Δίκαιη Μετάβαση»
- Λευτέρης Ιωαννίδης, Δίκτυο «ΟΦeΛΟΣ» με θέμα «Η δράση των πολιτών στη Δυτική Μακεδονία: το δίκτυο ΟΦeΛΟΣ για τις ενεργειακές κοινότητες»
- Vlad Catuna και Marian Mandru, Greenpeace Ρουμανίας, με θέμα «Η πρόταση της Greenpeace για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και τη διαδικασία της Δίκαιης Μετάβασης / Η κοινοτική ενέργεια στη Ρουμανία»
- Irene Hong Ping Shen, Trade Unions for Energy Democracy/ City University της Νέας Υόρκη με θέμα «Η εμπειρία των εργαζόμενων στη δημόσια ιδιοκτησία του ενεργειακού συστήματος»
- Ignacio Navarro Guzman, Greenpeace Ελλάδας με θέμα «Η διεθνής εκστρατεία της Greenpeace: η διεθνής ενεργειακή δημοκρατία και η στρατηγική της Δίκαιης Μετάβασης.
Στην εισαγωγική παρουσίασή της, η Ιωάννα Θεοδοσίου παρουσίασε συνοπτικά τις εξελίξεις σχετικά με τη Δίκαιη Μετάβαση στην Ευρώπη πριν επικεντρωθεί στον ρόλο των ενεργειακών κοινοτήτων στη διαδικασία της Δίκαιης Μετάβασης στις δύο λιγνιτικές περιοχές της Ελλάδας (τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη), εντοπίζοντας τις προκλήσεις και καταθέτοντας κάποιες προτάσεις για την αντιμετώπισή τους.
Συγκεκριμένα, αρχικά εξήγησε γιατί η κοινοτική ενέργεια είναι σημαντική για τη διαδικασία της Δίκαιης Μετάβασης, καθώς οι Ενεργειακές Κοινότητες διασφαλίζουν την τοπική συμμετοχή και την ίδια στιγμή βοηθούν τους πολίτες να αποκομίσουν άμεσα τα οφέλη από την ενεργειακή μετάβαση που λαμβάνει χώρα στις περιοχές τους. Περνώντας στο θέμα της Δίκαιης Μετάβασης στην Ευρώπη, παρουσίασε τους βασικούς όρους του ευρωπαϊκού Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης και ενημέρωσε τους /τις συμμετέχοντες/ουσες για την υποχρέωση των κρατών μελών να καταρτούν Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης για τις περιοχές που πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση στους ευρωπαϊκούς πόρους. Εστιάζοντας στην Ελλάδα, υπογράμμισε το γεγονός πως είναι η πρώτη χώρα με Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης για τρεις περιφέρειες (τη Δυτική Μακεδονία, τη Μεγαλόπολη και τα Νησιά Βορείου και Νοτίου Αιγαίου και την Κρήτη), καθώς και με Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης για την περίοδο 2021-2027, εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Ιωάννα Θεοδοσίου τόνισε ιδιαίτερα το γεγονός πως με βάση τους όρους των εγκεκριμένων σχεδίων, οι ενεργειακές κοινότητες πληρούν τις προϋποθέσεις για χρηματοδότηση.
Ειδικότερα, το ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καλύψει μέρος του κόστους εγκατάστασης:
- συστημάτων παραγωγής ενέργειας που βασίζονται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
- συστημάτων θέρμανσης που βασίζονται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
- υποδομών αποθήκευσης ενέργειας
- έργων ενεργειακής επάρκειας από ενεργειακές κοινότητες.
Με 265 από τις 1258 Ενεργειακές Κοινότητες της Ελλάδας που ιδρύθηκαν στις λιγνιτικές περιοχές της χώρας να σχεδιάζουν 750 έργα ΑΠΕ, ενώ ήδη λειτουργούν 74 έργα από τα συνολικά 879 έργα Ενεργειακών Κοινοτήτων στη χώρα, το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την κοινοτική ενέργεια είναι εμφανές. Ωστόσο, παραμένουν σημαντικά εμπόδια που πρέπει να επιλυθούν. Στα ζητήματα αυτά περιλαμβάνονται η διαθεσιμότητα του δικτύου, τα άλυτα ζητήματα κρατικών ενισχύσεων που εμποδίζουν την πρόσβαση σε κεφάλαια, οι καθυστερήσεις στην ενσωμάτωση των βασικών οδηγιών της ΕΕ (συγκεκριμένα, της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – REDII και της οδηγίας για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας IEMD) και, τέλος, οι στρεβλώσεις της αγοράς σε βάρος των μη κερδοσκοπικών ενεργειακών κοινοτήτων.
Με βάση την ελληνική εμπειρία, η Ιωάννα Θεοδοσίου ολοκλήρωσε την εισαγωγική της εισήγηση με συστάσεις που θα βοηθήσουν στη βαθύτερη εμπέδωση των Ενεργειακών Κοινοτήτων ως βασικού εργαλείου για μια πραγματικά Δίκαιη Μετάβαση στις λιγνιτικές περιοχές:
– Να διασφαλίσουμε ότι οι επενδύσεις σε Κοινότητες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας περιλαμβάνονται στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης.
– Να αξιοποιήσουμε τους ποικίλους ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους (Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης, άλλα κονδύλια της ΕΕ και έσοδα από το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ) υπέρ των τοπικών κοινοτήτων.
– Να ορίσουμε συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους για τις Ενεργειακές Κοινότητες στα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα.
– Να δώσουμε κίνητρα για τη συνεργασία μεγάλων εταιρειών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με τις Ενεργειακές Κοινότητες μέσω μετοχοποίησης.
– Να προστατεύσουμε τις ενεργειακές κοινότητες από αθέμιτες ανταγωνιστικές διαδικασίες και να εξασφαλίσουμε ίσους όρους συμμετοχής στην αγορά ενέργειας για τις Ενεργειακές Κοινότητες.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022, στη Θεσσαλονίκη.
Το Summer School πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των έργων EUCENA και COMPILE και είχε ως στόχο να προωθήσει τη δικτύωση σε βαλκανικό επίπεδο και τη διακρατική ανταλλαγή ιδεών, εργαλείων, γνώσεων και καλών πρακτικών, καθώς και τη συνεργασία με εταίρους από την Κεντρική Ευρώπη και τη Δυτική Ευρώπη, η οποία έχει ήδη ισχυρή παράδοση στην ενέργεια από τους πολίτες. Ο πρωταρχικός στόχος του θερινού σχολείου ήταν να ξεκινήσει η διαμόρφωση ενός Βαλκανικού Κοινοτικού Ενεργειακού Δικτύου μέσω μιας αναπτυσσόμενης κοινότητας επαγγελματιών/πρεσβευτών και να υποστηριχθεί η ανάπτυξη των Ενεργειακών Κοινοτήτων στην ανατολική περιοχή της Ευρώπης.
