Η όλο και μεγαλύτερη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα της χώρας συνοδεύεται από το αίτημα για ένα ενεργειακό μοντέλο που θα είναι κοινωνικά δίκαιο και θα κατανέμει τα οφέλη των ΑΠΕ ισομερώς στην κοινωνία και αυτό είναι ζήτημα πολιτικής επιλογής. Αυτό ήταν το κεντρικό μήνυμα του Νίκου Μάντζαρη στη συνέντευξη που παραχώρησε στην Αυγή της Κυριακής και τον Δημήτρη Αβαρλή για την πορεία της ενεργειακής μετάβασης εν μέσω ενεργειακής κρίσης.
Όπως επεσήμανε ο Νίκος Μάντζαρης, τα δεδομένα δείχνουν μια αυξανόμενη δυναμική των ΑΠΕ που αλλάζει ριζικά το ενεργειακό τοπίο, ενώ την ίδια στιγμή οι πολίτες στρέφονται όλο και περισσότερο στην ανάπτυξη ενεργειακών κοινοτήτων και σε συστήματα αυτοπαραγωγής ενέργειας. Μάλιστα τα πιο πρόσφατα στοιχεία μιλούν για αύξηση έως και 200% στην ισχύ των αιτημάτων. Παράλληλα, τα όποια σενάρια για επιστροφή στον λιγνίτη αποδεικνύονται αχρείαστα και παραμένουν οικονομικά ασύμφορα, όχι μόνο λόγω της χαμηλής ποιότητας του ελληνικού λιγνίτη αλλά και λόγω της μετατόπισης των επενδύσεων της ΔΕΗ στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. «Με τη δυναμική που έχουν οι ΑΠΕ δεν θα ξαναδούμε επιστροφή στα ορυκτά καύσιμα, εκτός αν παρεμποδιστεί η πρόοδος με τεχνητό τρόπο», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Βασική προϋπόθεση για να διασφαλιστεί η κοινωνικά δίκαιη ενεργειακή μετάβαση της χώρας με συμμετοχή των πολιτών είναι ο εκσυγχρονισμός των δικτύων και της αποθήκευσης (αντλησιοταμίευση, μπαταρίες και θερμική αποθήκευση), η διαμόρφωση ειδικού χωροταξικού σχεδίου και η διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην Αυγή της Κυριακής στις 15 Ιανουαρίου 2023.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο:
Ν. Μάντζαρης: Ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης τα οφέλη των ΑΠΕ να κατανεμηθούν ισομερώς στην κοινωνία
Τα επόμενα χρόνια αναμένεται να γίνουν σημαντικά βήματα για την ενεργειακή μετάβαση της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό θα ενισχυθεί η συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της χώρας. Ωστόσο, ζητούμενο αποτελεί μέσα από αυτή τη διαδικασία να ευνοηθεί η πλειοψηφία της κοινωνίας. «Είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, πρέπει τα οφέλη των ΑΠΕ να κατανεμηθούν ισομερώς στην κοινωνία. Μέχρι στιγμής δίνεται έμφαση στα μεγάλα έργα, τη στιγμή που υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον στους πολίτες» τονίζει στην Αυγή της Κυριακής ο κ. Νίκος Μάντζαρης συνιδρυτής και αναλυτής πολιτικής του Green Tank. Εκτιμά πως με τη δυναμική που έχουν οι ΑΠΕ δεν θα ξαναδούμε επιστροφή στα ορυκτά καύσιμα, εκτός αν αυτό γίνει τεχνητά, ενώ αναφέρει πως σε ένα χρόνο είχαμε αύξηση 200% στην ισχύ των αιτημάτων από πολίτες για συστήματα αυτοπαραγωγής.
Μετά από αλλεπάλληλες συσκέψεις οι υπουργοί ενέργειας της Ε.Ε. κατέληξαν σε μια απόφαση για πλαφόν στο φυσικό αέριο, βλέπουμε όμως ότι οι τιμές στην χονδρεμπορική αγορά στη χώρα μας παραμένουν στα ύψη. Εκτιμάται πως η απόφαση αυτή θα συμβάλλει στη μείωση των τιμών;
Ήδη η κατάσταση έχει αλλάξει καθώς οι αποθήκες αερίου στην Ευρώπη είναι γεμάτες. Απλώς εμείς στην Ελλάδα έχουμε το σύστημα τιμολόγησης που στηρίζεται στις τιμές του προηγούμενου μήνα, οπότε δεν βλέπουμε τη μείωση κατευθείαν. Αρχίζει λοιπόν και εκτονώνεται σταδιακά αυτή η κρίση των τιμών ορυκτού αερίου και οι εκτιμήσεις λένε πως εκτός απροόπτου μέχρι τέλος του 2023 θα επανέλθουμε σε πιο λογικά επίπεδα από αυτά που βιώσαμε το 2022.
Υπάρχει η δέσμευση σε επίπεδο Ε.Ε. να γίνουν περισσότερα έργα ΑΠΕ. Η Ελλάδα βρίσκεται κοντά στην υλοποίηση αυτών των στόχων;
Το 2022 ήταν μια χρονιά μετάβασης. Είδαμε για πρώτη φορά τις ΑΠΕ μαζί με τα μεγάλα υδροηλεκτρικά να παίρνουν κεφάλι απέναντι στα ορυκτά καύσιμα. Αν δει κανείς τον ρυθμό εγκατάστασης των ΑΠΕ είναι σαφώς αυξημένος, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Βέβαια, αν είχαν γίνει βήματα νωρίτερα θα ήμασταν σε καλύτερη κατάσταση σήμερα σε ό,τι αφορά τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Με τη δυναμική που έχουν οι ΑΠΕ δεν θα ξαναδούμε επιστροφή στα ορυκτά καύσιμα, εκτός αν παρεμποδιστεί η πρόοδος με τεχνητό τρόπο.
Ακούγεται βέβαια η άποψη ότι αν για παράδειγμα είχε αυξηθεί η λιγνιτική παραγωγή σε αυτή την συγκυρία των υψηλών τιμών θα έπεφτε το κόστος παραγωγής. Ποια είναι η άποψη σας;
Καταρχάς πρέπει να είναι απολύτως σαφές πως ο λιγνίτης δεν αυξήθηκε στην Ελλάδα. Το 2022 θα κλείσει με 2,5% αύξηση, σε σχέση με το 2021. Δεν συμβαίνει το ίδιο σε άλλες χώρες της Ε.Ε. όπου έχουμε σημαντική αύξηση του λιγνίτη. Θεωρητικά ο λιγνίτης είναι φθηνότερος σε σχέση με το ορυκτό αέριο, οπότε αν είχαμε μεγαλύτερη συμμετοχή του θα είχαμε φθηνότερη χονδρεμπορική τιμή. Όμως μια ενδεχόμενη αύξηση της λιγνιτικής παραγωγής θα ήταν λάθος οι λόγοι σχετίζονται με τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού λιγνίτη. Ένας από αυτούς είναι ότι οι λιγνιτικές μονάδες έχουν περιορισμένες ώρες λειτουργίας και για να αρθεί ένα τέτοιο εμπόδιο χρειάζονται ακριβές και χρονοβόρες επενδύσεις σε αντιρρυπαντικές τεχνολογίες που, αν γίνουν, δεν πρόκειται να αποσβεστούν. Επίσης, η ΔΕΗ έχει αρχίσει και αποεπενδύει από τον λιγνίτη τα τελευταία τρία χρόνια Κλείνουν μονάδες λιγνίτη και ορυχεία και μειώνεται διαρκώς το προσωπικό. Η επιχείρηση δε στρέφεται δυναμικά στις ΑΠΕ λαμβάνοντας μάλιστα ομολογιακά δάνεια με ρήτρες βιωσιμότητας που την αναγκάζουν να μειώνει τις εκπομπές από τις θερμικές της μονάδες. Υπάρχει ακόμα η ευρωπαϊκή υποχρέωση της ΔΕΗ να πουλάει ένα ποσοστό της ηλεκτρικής της ενέργειας από λιγνίτη σε ιδιώτες το οποίο δεν τη συμφέρει και προσπαθεί να το αποφύγει. Στη Γερμανία που δεν υπάρχει μια ΔΕΗ, αλλά πολλές εταιρίες τα πράγματα είναι διαφορετικά και το σημαντικότερο είναι πως δεν έχουν τους ίδιους περιορισμούς με την ελληνική λιγνιτική βιομηχανία.
Παρόλα αυτά αυτό που διαπιστώνεται σήμερα είναι ότι η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να γίνει χωρίς εκσυγχρονισμό των δικτύων.
Το ζήτημα των δικτύων είναι το νούμερο ένα πρόβλημα. Ο στόχος του 80% στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ το 2030 είναι ρεαλιστικός υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρχουν δίκτυα, να προχωρήσει η αποθήκευση με αντλησιοταμίευση, με μπαταρίες και θερμική αποθήκευση. Επίσης, πρέπει να υπάρχει ειδικό χωροταξικό για τις ΑΠΕ και θα πρέπει να γίνει διαβούλευση στις τοπικές κοινωνίες. Επίσης, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην αυτοπαραγωγή και στην παραγωγή ενέργειας από ενεργειακές κοινότητες. Είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης τα οφέλη των ΑΠΕ να κατανεμηθούν ισομερώς στην κοινωνία. Μέχρι στιγμής δίνεται έμφαση στα μεγάλα έργα, τη στιγμή που υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον στους πολίτες. Το κατεξοχήν πρόβλημα για την ανάπτυξη ενεργειακών κοινοτήτων είναι η απουσία δικτύων είναι όπως και η μεγάλη καθυστέρηση στην εκταμίευση πόρων για να επιδοτηθεί το κόστος εγκατάστασης φωτοβολταϊκών από ενεργειακές κοινότητες. Υπάρχουν πόροι από το Πράσινο Ταμείο για τις λιγνιτικές περιοχές. Υπάρχει επίσης το Εθνικό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Είναι θέμα πολιτικής επιλογής να ενισχυθούν ενεργειακές κοινότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από πολίτες. Το ενδιαφέρον των πολιτών για τέτοια έργα εμφανίζεται εντυπωσιακά αυξημένο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ από το Νοέμβριο του 2021 μέχρι το Νοέμβριο του 2022 η ισχύς των αιτήσεων για συστήματα αυτοπαραγωγής και αυτοπαραγωγής από ενεργειακές κοινότητες έχουν αυξηθεί κατά 200% και 140% αντίστοιχα. Άρα, οι πολίτες έχουν αρχίσει και καταλαβαίνουν νωρίτερα από τη πολιτεία πως ο τρόπος να προστατευθούν από αυτή την ενεργειακή κρίση ορυκτών καυσίμων καθώς και από μελλοντικές, είναι οι ΑΠΕ.
