Ενόψει της συζήτησης στο Συμβούλιο Υπουργών και της ψηφοφορίας στην Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου (ENVI) για τη χρηματοδότηση του REPowerEU από το Αποθεματικό για τη Σταθερότητα της Αγοράς (MSR), ο Νίκος Μάντζαρης αναλύει τους λόγους για τους οποίους η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να χρηματοδοτηθεί το REPowerEU από τη δημοπράτηση εκτός αγοράς δικαιωμάτων είναι λανθασμένη και παραθέτει πιο βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις για την εξεύρεση πόρων για το REPowerEU μέσα από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ).
Το άρθρο με τίτλο «Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών σε κίνδυνο λόγω των αλλαγών στο κοινοτικό καθεστώς» δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του energypress.gr στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο του άρθρου:
Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών σε κίνδυνο λόγω των αλλαγών στο κοινοτικό καθεστώς
Ίσως μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ευρωπαϊκής κλιματικής πολιτικής ήταν η τελευταία αναθεώρηση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) που ολοκληρώθηκε το 2018. Κι αυτό γιατί οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν στο πλαίσιο αυτής της αναθεώρησης οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση των τιμών άνθρακα με αποτέλεσμα πολύ σημαντική βελτίωση στις κλιματικές επιδόσεις των εγκαταστάσεων που υπάγονται στο ΣΕΔΕ. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ 2005 και 2020 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου όλων των τομέων που υπάγονται στο χρηματιστήριο ρύπων μειώθηκαν παραπάνω από 40% τη στιγμή που ο προηγούμενος στόχος της ΕΕ για το 2030 ήταν -43%. Με άλλα λόγια, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατάφερε ως το 2020 να πετύχει σχεδόν αυτό που είχε θέσει ως στόχο για το 2030 πριν την έλευση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του πακέτου fitfor55.
Βασικό συστατικό στοιχείο αυτής της επιτυχίας ήταν η θέσπιση του λεγόμενου Αποθεματικού για τη Σταθερότητα της Αγοράς (Market Stability Reserve – ΜSR), ενός αυτοματοποιημένου μηχανισμού που έχει στόχο να περιορίσει τα υπερ-πλεονάσματα δικαιωμάτων εκπομπών στην αγορά τα οποία ήταν βασικά υπεύθυνα για τις χαμηλές -και επομένως ανώδυνες για τους μεγάλους ρυπαντές- τιμές δικαιωμάτων ως το 2018.
Ωστόσο, η μέχρι σήμερα αποτελεσματική λειτουργία του MSR βρίσκεται σε κίνδυνο από την τρέχουσα αναθεώρηση της οδηγίας που διέπει το ΣΕΔΕ. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε δικαιώματα που βρίσκονται ήδη στο MSR αναμένοντας την οριστική απόσυρση τους από την αγορά, να επιστρέψουν σε αυτήν και να δημοπρατηθούν έως ότου συγκεντρωθούν πόροι ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη συμπλήρωση της χρηματοδότησης του σχεδίου REPowerEU. Η πρόταση της Επιτροπής μάλιστα επιτρέπει και τη χρήση των επιπλέον αυτών πόρων για τη χρηματοδότηση υποδομών ορυκτών καυσίμων.
Πρόκειται για εξαιρετικά λανθασμένη επιλογή. Πρώτα από όλα ανάλυση της περιβαλλοντικής δεξαμενής σκέψης Sandbag έδειξε ότι αν εφαρμοστεί η πρόταση της Επιτροπής για αφαίμαξη δικαιωμάτων από το MSR, σε συνδυασμό με την πρόταση είτε του Συμβουλίου είτε της Επιτροπής για την αναθεώρηση του ΣΕΔΕ, τότε η συνολική προσφορά δικαιωμάτων στην αγορά άνθρακα κατά την 4η φάση του ΣΕΔΕ (2021-2030) θα αυξηθεί κατά 116-144 εκατομμύρια δικαιώματα. Αν αυτές οι εκπομπές καταλήξουν στην ατμόσφαιρα όμως, υπονομεύεται ευθέως η επίτευξη του νέου ευρωπαϊκού κλιματικού στόχου για μείωση των εκπομπών από το ΣΕΔΕ κατά τουλάχιστον 61% το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 2005.
Επίσης, η διοχέτευση επιπλέον δικαιωμάτων εκπομπών στην αγορά, θα οδηγήσουν σε καθίζηση των τιμών άνθρακα που μπορεί να διαρκέσει περισσότερα χρόνια από την ίδια την ενεργειακή κρίση, την οποία το REPowerEU καλείται να αντιμετωπίσει. Κάτι τέτοιο όμως μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο δομική –και όχι μόνο προσωρινή- επιστροφή του λιγνίτη στην Ευρώπη με αποτέλεσμα και πάλι να τεθούν σε κίνδυνο οι ευρωπαϊκοί κλιματικοί στόχοι για το 2030.
Επιπλέον, μια ενδεχόμενη καθίζηση των τιμών του άνθρακα θα στερήσει από τα κράτη μέλη πολύτιμα έσοδα που προέρχονται από το ΣΕΔΕ, όπως τα έσοδα από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων που κατανέμονται στα κράτη μέλη, το Ταμείο Εκσυγχρονισμού για τη στροφή των ενεργειακών συστημάτων των οικονομικά ασθενέστερων κρατών μελών (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) προς καθαρές μορφές ενέργειας και εξοικονόμηση, και το Ταμείο Καινοτομίας για την απανθρακοποίηση των βιομηχανιών.
Ευτυχώς το Ευρωκοινοβούλιο (ΕΚ) αντιλήφθηκε τους κινδύνους που σχετίζονται με την πρόταση της Επιτροπής κι έτσι στην πολιτική συμφωνία που φαίνεται να επιτεύχθηκε μεταξύ των κύριων πολιτικών ομάδων απορρίπτει τη χρήση των δικαιωμάτων του MSR για τη χρηματοδότηση του REPowerEU. Αντιπροτείνει τη μεταφορά δικαιωμάτων που προορίζονταν να κατανεμηθούν στα κράτη μέλη την περίοδο 2027-2030 για να δημοπρατηθούν στην τρέχουσα περίοδο μέχρι το 2025, προκειμένου να συγκεντρωθούν οι πόροι ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ, χωρίς δηλαδή να διοχετευτούν την περίοδο 2021-2030 επιπλέον δικαιώματα εκπομπών όπως πρότεινε η Επιτροπή. Επιπλέον, το ΕΚ αποκλείει τη χρήση αυτών των πόρων για τη χρηματοδότηση οποιουδήποτε έργου ορυκτών καυσίμων.
Η αντιπρόταση του Ευρωκοινοβουλίου δεν είναι ιδανική καθώς και αυτή αναμένεται να οδηγήσει σε μείωση των τιμών άνθρακα και των αντίστοιχων εσόδων σε μια περίοδο που ειδικά τα οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη, τα έχουν απόλυτη ανάγκη για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ωστόσο είναι σαφώς προτιμότερη από αυτή της Επιτροπής που θα απελευθερώσει επιπλέον δικαιώματα στην αγορά και θα οδηγήσει πιθανότατα σε ακόμα μεγαλύτερη πτώση των τιμών άνθρακα στο χρηματιστήριο ρύπων.
Η ιδανική λύση στο πρόβλημα συγκέντρωσης επιπλέον πόρων από το ΣΕΔΕ για τη χρηματοδότηση του REPowerEU είναι η χρήση μικρού τμήματος των δικαιωμάτων που προορίζονταν διαφορετικά δωρεάν. Σύμφωνα με το μοντέλο της CLIMACT, οι τρεις προτάσεις της Επιτροπής, του Ευρωκοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη συνολική αναθεώρηση του ΣΕΔΕ θα προσφέρουν δωρεάν στη βιομηχανία μεταξύ 4.813 και 4.993 εκατομμυρίων δικαιωμάτων την περίοδο 2021-2030. Τα 250 περίπου εκατομμύρια δικαιώματα που απαιτούνται για να συγκεντρωθούν έσοδα 20 δισεκατομμυρίων ευρώ (με σημερινές τιμές άνθρακα) αποτελούν μόλις το 5% των δικαιωμάτων που προσφέρονται δωρεάν. Επίσης η εφαρμογή αυτής της λύσης θα έχει θετική επίδραση στις τιμές άνθρακα, καθώς και στα έσοδα των Ταμείων που σχετίζονται με το ΣΕΔΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ταμείου Καινοτομίας. Το αποτέλεσμα θα είναι οι βιομηχανίες να χάσουν αφενός ένα μικρό τμήμα των δικαιωμάτων που θα έπαιρναν αλλιώς δωρεάν, αλλά αφετέρου θα αντισταθμίσουν την απώλεια αυτή από τους επιπλέον πόρους –λόγω υψηλότερης τιμής άνθρακα- που θα έχουν διαθέσιμους από το Ταμείο Καινοτομίας για επενδύσεις σε έργα μείωσης του ανθρακικού τους αποτυπώματος.
Ενόψει της συζήτησης στο Συμβούλιο Υπουργών και της ψηφοφορίας στην Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου (ENVI) για τη χρηματοδότηση του REPowerEU από το MSR, τόσο οι Έλληνες ευρωβουλευτές όσο και η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να απορρίψουν απερίφραστα την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για χρήση δικαιωμάτων του MSR προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το REPowerEU. Ιδανικά για τον σκοπό αυτό θα πρέπει να υποστηρίξουν τη χρήση μικρού τμήματος των δωρεάν δικαιωμάτων που προορίζονται για τη βιομηχανία. Στη χειρότερη περίπτωση, να συμπλεύσουν με την αντιπρόταση του Ευρωκοινοβουλίου για εμπροσθοβαρή δημοπράτηση των δικαιωμάτων που θα κατανέμονταν την περίοδο 2027-2030, μέτρο το οποίο άλλωστε είναι πολύ κοντά στην πρόταση που είχε καταθέσει επισήμως η ελληνική κυβέρνηση στην ΕΕ για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης πριν από περίπου έναν χρόνο.
